ความหมายในเชิงสัญลักษณ์ของ “สัตว์ 5 ชนิด” ในวัฒนธรรมญี่ปุ่น

ตำนานและความลี้ลับเป็นเรื่องปกติพื้นฐานในสังคมญี่ปุ่น นับตั้งแต่โบร่ำโบราณ เรามักรู้กันดีว่า ญี่ปุ่น ช่างเป็นชาติที่ร่ำรวยด้วยเรื่องราว มีที่มาที่ไปชวนให้พิศวงสงสัย ยิ่งค้น ยิ่งพบเจอแต่เรื่องชวนประหลาดใจอยู่เสมอ

แม้กระทั่งสัตว์ต่าง ๆ ก็ไม่เว้น ถือเป็นสิ่งมีชีวิตที่ได้รับการเคารพยกย่องอย่างมากในสังคมญี่ปุ่น เรามักเห็นได้จากการเชื่อมโยงกับศาลเจ้า มีพิธีกรรมต่าง ๆ มากมายที่เกี่ยวข้อง แต่ก็ไม่ใช่สัตว์ทุกชนิดจะมีความสำคัญไปเสียหมด

วันนี้ผมจะพาเพื่อน ๆ ไปรู้จักกับสัตว์ 5 ชนิดที่มีความหมายในเชิงสัญลักษณ์ของวัฒนธรรมญี่ปุ่นกันครับ

ผีเสื้อ

โดยพื้นฐานแล้ว ผีเสื้อมักถูกมองว่าเป็นสัญลักษณ์แห่งความงามโดยธรรมชาติ พวกมันมีสีสันที่หลากหลาย มีขนาดที่แตกต่างกันไป หนำซ้ำยังมีความหมายที่แตกต่างกันไปในแต่ละวัฒนธรรมอีกด้วย ในขณะที่สังคมญี่ปุ่นพิจารณาผีเสื้อเป็นสัญลักษณ์แทน “ดวงวิญญาณของมนุษย์”

พวกเขาเชื่อว่า ดวงวิญญาณของผู้ตายจะสถิตอยู่ในผีเสื้อ และโบยบินจากโลกแห่งชีวิตไปสู่ความตาย นอกจากนี้ยังพิจารณาผีเสื้อในฐานะที่เป็นสัญลักษณ์ของการเติบโตจากเด็กสาว ไปสู่หญิงสาวผู้โตเต็มวัยได้อีกด้วย

เต่า

เต่าหน้าตาแสนซื่อที่มักถูกมองเป็นสัตว์ธรรมดาชนิดหนึ่ง กลับกลายเป็นสัตว์สำคัญยิ่งในสังคมญี่ปุ่น เป็นสัญลักษณ์ของ “สติปัญญา และ ความโชคดี” นอกจากนี้ ในความเชื่อในท้องถิ่น ยังมองว่าเป็นสัญลักษณ์ของการมีชีวิตที่ยืนยาวตามแบบที่มันเป็นอีกด้วย

ในยุคหนึ่งมีการพูดถึง เต่าหน้าตาประหลาดมีหางเป็นงู ที่รู้จักกันในชื่อ “Genbu” ดูจะเป็นสัตว์ที่มีพลังมหาศาล เป็นหนึ่งในสี่ของสัตว์ผู้พิทักษ์ในวัฒนธรรมญี่ปุ่นเลยนะครับ

ไม่เพียงแค่นั้น เต่ายังถูกยกเป็นสัญลักษณ์ของ “สวรรค์ และ โลกมนุษย์” ด้วยกระดองใหญ่โตบนหลังอันแข็งแกร่งนั้น เป็นสิ่งแทนสวรรค์อันกว้างใหญ่ และมีลำตัวเป็นภาพแทนของดินแห่งพื้นโลกนั่นเอง

แมว

ว่ากันว่าแมวมีความหมายที่แบ่งแยกชัดเจนถึง 2 อย่าง หนึ่ง คือ “สิ่งนำโชค” อีกหนึ่ง คือ “ลางร้าย”!!

แมวดำ มักเป็นตัวแทนของความหมายแห่ง “ลางร้าย” อาจหมายถึงภยันตราย ปัญหาสุขภาพ

ในขณะที่แมวผู้ได้รับคะแนนนิยมในสังคมญี่ปุ่น ก็คงหนีไม่พ้น “แมวกวัก”!! หรือ Maneki-Neko ในท่าทางสง่างาม พร้อมด้วยอุ้งเท้าที่ยกขึ้น กวักไกว่ความโชคดีเข้ามาสู่ผู้บูชา

ในทางธุรกิจ เป็นสัญลักษณ์ของการมีเงินทองไหลมาเทมา ในระดับธรรมดาอาจหมายถึงโชคลาภและความสุขสมหวังนั่นเองครับ

วัว

สถานที่ยอดนิยมแห่งหนึ่งในโตเกียว ใกล้กับพระราชวังของสมเด็จพระจักรพรรดิแห่งญี่ปุ่น ได้แก่ ศาลเจ้าฮิระคะวะ
(Hirakawa Tenmangu) ศาลเจ้าซึ่งเป็นที่ตั้งของ “Nade-Ushi” รูปปั้นวัวอันโด่งดังในฐานะที่เป็นสัญลักษณ์ของการ “เยียวยา รักษา”

ชาวญี่ปุ่นส่วนมากเชื่อว่าการถูไปที่ส่วนใดส่วนหนึ่งของรูปปั้นวัวนี้ในจุดเดียวกับที่พวกเขาเจ็บ/ป่วยอยู่ จะช่วยให้อาการเหล่านั้นทุเลาลงโดยพลัน แม้จะไม่มีผลพิสูจน์ทางการแพทย์มายืนยัน แต่ก็พบว่ามีผู้คนจำนวนไม่น้อยเดินทางมาที่ศาลเจ้าแห่งนี้ และสวดภาวนาต่อหน้ารูปปั้นวัว ด้วยความหวังในแววตาอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน

กบ

โดยปกติแล้วคงไม่มีใครมองเห็นกบเป็นสิ่งมีชีวิตสุดแสนวิเศษในมุมไหน เพราะมันดูเป็นสัตว์ที่โดดเดี่ยวและไม่เชื่อง แต่ชาวญี่ปุ่นไม่คิดเช่นนั้น…

กบ ถูกยกเป็นสัญลักษณ์ในการ “อำนวยพรแก่การเดินทาง” ซึ่งเป็นเหตุผลที่ทำให้คนท้องถิ่นมักจะพกพาเจ้ากบตัวน้อยทรงเสน่ห์ไปด้วยทุกครั้งที่เดินทางเป็นการเอาฤกษ์เอาชัย

สัตว์ต่าง ๆ โดยพื้นฐานความเชื่อในสังคมเกษตรกรรม ล้วนมีความสำคัญในฐานะที่เป็นการสร้างสมดุลตามกลไกธรรมชาติของมนุษยชาติ แต่สำหรับสังคมญี่ปุ่น ซึ่งเป็นชาติที่ร่ำรวยด้วยมรดกทางวัฒนธรรมตามธรรมชาติแล้ว สัตว์เหล่านี้จึงมีบทบาทและความสำคัญมากกว่าในอีกขั้น