สนุกอ่าน: “เรื่องสั้น น.ว. โกกอล” ฉากชีวิตหลากรสในรัสเซีย

นิโคไล โกกอล เป็นนักเขียนคนสำคัญคนหนึ่งใน ยุคทองของวรรณกรรมรัสเซีย อันหมายถึงผลงานรัสเซียที่โดดเด่นช่วงศตวรรษที่ 19 ผลงานของเขาได้รับความนิยมจากนักอ่าน ทรงอิทธิพลในกลุ่มนักเขียน ถูกนำไปศึกษาวิเคราะห์ และเมื่อมีการจัดทำเนียบผลงานสำคัญทางวรรณกรรม ผลงานของโกกอลก็มักจะถูกจัดอันดับเข้าไปด้วยเสมอ ไม่ว่าจะเป็นงานประเภทนวนิยาย (วิญญาณที่ตายแล้ว) บทละคร (ผู้ตรวจราชการ) รวมทั้งเรื่องสั้น (ชิเนล หรือ เสื้อโค้ต) ทั้งยังมีการแปลเป็นภาษาต่างๆ มากมาย หลากหลายสำนวน รวมทั้งในภาษาไทย

งานแปลโกกอลในโลกภาษาไทยแม้จะมีจำนวนไม่มากเท่าของตอลสตอยหรือดอสโตเยฟสกี แต่ก็มีความเป็นมายาวนาน ตั้งแต่ช่วงแรกๆ ของงานแปลไทย (บทละคร ตรวจราชการ โดยพระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ ในปี 2478) บางผลงานก็มีหลายสำนวน (เรื่องสั้น เสื้อโค้ต โดยไชยันต์ รัชชกูล และ เสื้อโค้ท โดยดลสิทธิ์ บางคมบาง) เรื่องสั้น น.ว. โกกอล เป็นผลงานแปลเรื่องสั้นเล่มล่าสุด และแปลตรงจากภาษารัสเซีย

เรื่องสั้น น.ว. โกกอล

ปีนี้ นักอ่านไทยทั้งรุ่นเก่าและใหม่จะได้ทำความรู้จักกับปีเตอร์บูร์กในจินตนาการของนิโคไล โกกอล กับโศกนาฏกรรมในเสียงขื่นขันของผู้คนแห่งสังคมนิยมชนชั้น ทั้งมีชีวิตชีวา ทั้งฉลเฉเสแสร้ง บนเส้นเลือนรางระหว่างโมงยามแห่งแสงสว่างและมืดมน ในผลงานแปลภาษาไทยเล่มใหม่ เรื่องสั้น น.ว. โกกอล ซึ่งเป็นรวมเรื่องสั้น 6 เรื่อง ว่าด้วยชีวิตหลากชาติหลายภาษาแห่งมหานครปีเตอร์บูร์ก ประกายผู้คนในแสงแดด สีสันของร้านรวง แม่ค้าขนมอบ บริกรเสิร์ฟอาหาร ช่างตัดผ้า นักค้าภาพ สาวสวยหมวกงาม ตำรวจเฝ้ายามริมสะพาน จิตรกรเตร็ดเตร่หาแรงบันดาลใจ กองกำลังยาตราในเครื่องแบบ เงาวูบไหว แสงตะเกียง โคมไฟยามค่ำ สตรีในงานเลี้ยง เวลาที่หลงเลือน ภาพฝันมอมเมา ปิศาจชวนผวา สิ่งซ่อนเร้นที่กลับปรากฏกาย

ถนนเนียฟสกี

โชคชะตาได้มอบอาชาชั้นเลิศแก่ชายคนหนึ่ง และเขาก็ควบขี่มันไปอย่างไม่รู้สึกรู้สม ไม่เห็นความงามของมันเลยแม้แต่น้อย - ขณะที่อีกคนหนึ่ง ผู้ซึ่งในหัวใจคุโชนไปด้วยความรักในอาชาได้แต่เดินเท้าและพึงพอใจกับแค่การได้จิ๊ปากเมื่อเห็นม้าดีถูกขี่ผ่านไป

ถนนเนียฟสกียามเช้าเปล่งประกายด้วยความงดงามแห่งชีวิต ผิดจากค่ำคืนที่ร่ายมนตร์สะกดพิศวงต่อสองชายหนุ่มในรูปลักษณ์สาวงามสองนาง หนึ่งชายประสบรักแรกพบในที่เสื่อมทราม หนึ่งหนุ่มต้องใจภรรยาชายอื่น เรื่องราวของสองชายที่สาดสีขาว-ดำลงบนความงดงาม ชวนตั้งคำถามต่อภาพลักษณ์ภายนอกที่เย้ายวนใจ

จมูก

คนเราไม่มีจมูกแล้วมันจะเป็นบ้าอะไร ? เป็นนกก็ไม่ใช่ เป็นคนก็ไม่เชิง ไร้ค่าเสียจนโยนทิ้งออกไปนอกหน้าต่างยังได้เลย !

จมูกหายไปจากใบหน้าท่านผู้พันหลังฝีมือโกนหนวดของช่างไร้สกุลในเช้าวันหนึ่ง มันร่อนเตร่ไปทั่วภายในชุดเครื่องแบบทหารชั้นยศสูงส่ง ผู้พันจำต้องเทียวตามรอยไปทุกที่ พร้อมกันก็มุดจมูกหนี (?) ด้วยความอับอายผู้คนไปด้วย เมื่อลงประกาศจมูกหายไม่ได้

จดหมายคำขู่จึงถูกส่งไปหาตัวการเรื่อง ทว่าจากนั้นไม่นานจมูกก็กลับมาหาเขาในสภาพสมบูรณ์ดีด้วยวิธีการประหลาดหลังเที่ยวเล่นไปมารอบเมือง เหตุการณ์เป็นที่โจษจันลือเลื่องไปทั่วแดน ท่านผู้พันจะแสดงสีหน้าเช่นไรเมื่อได้จมูกที่ยังต่อไม่ติดกลับคืน?

ภาพเหมือน

สำหรับคนที่แต่งกายออกจากบ้านในชุดไปเที่ยวสีสันสดใส แค่โคลนหยดเดียวที่กระเซ็นจากล้อรถก็เพียงพอแล้วที่จะทำให้ผู้คนซึ่งรายล้อมพากันชี้มือมายังเขาและนินทาว่าเป็นคนสกปรก ขณะที่คนกลุ่มเดียวกันนั้นจะไม่สังเกตเห็นรอยเลอะหลายรอยบนร่างคนผ่านทางคนอื่นที่สวมเสื้อผ้าแบบปกติธรรมดาเลย เพราะบนเสื้อผ้าธรรมดารอยเลอะนั้นย่อมไม่ปรากฏเห็นเด่นชัด

ภาพเหมือนชายปริศนาปรากฏภาพดวงตาที่ดูคล้ายว่ามีชีวิตจริง ครั้นเป็นที่ต้องใจจิตรกรหนุ่มเปี่ยมพรสวรรค์ซุ่มซ่อนทว่าไร้ทรัพย์สินส่งเสริม ภาพจึงถูกนำกลับไปเพียงเพื่อให้จิตรกรพบปรากฏการณ์อัศจรรย์ที่พลิกเปลี่ยนชีวิตเขาไปตลอดกาล ชายปริศนาในภาพนำพามาซึ่งลาภยศสรรเสริญก็แต่เพียงหายนะ! เมื่อขุดค้นประวัติงานศิลป์ชิ้นดังกล่าว คำตอบอันไม่น่าอภิรมย์ของงานศิลปะเหมือนจริงที่สูงส่งก็กางแผ่ต่อหน้าทุกผู้ทุกนามที่ได้ยิน

ชิเนล

หลังจากนั้นเขาก็ยังต้องตัวสั่นสะท้านอีกหลายๆ ครั้งในชีวิตเมื่อได้เห็นความไร้ซึ่งความเป็นมนุษย์ ในตัวมนุษย์ ได้เห็นว่าความหยาบช้าป่าเถื่อนนั้นซ่อนเร้นอยู่ในกิริยามารยาทงดงามละเอียดอ่อนได้อย่างไร

เสื้อชิเนลตัวเก่าสภาพยับเยินจนไม่อาจแก้ไข พายุลมหนาวสาดซัดชอนไชผ่านทุกรอยขาด ที่ปรึกษาในนามตลอดกาลจำยอมเจียดเงินกินเงินใช้และเก็บออมเพื่อตัดชิเนลตัวใหม่ แต่มันกลับปลาสนาการไปภายในคืนแรกที่เขาได้เฉลิมฉลองมัน ข้าราชการชายจึงพยายามทุกวิถีทางเพื่อตามหามัน และเลือกดั้นด้นไปหาบุคคลสำคัญเพื่อเสาะหาชิ้นส่วนตัวตนจนตัวตาย

โคลยาสกา

การเตรียมงานเลี้ยงนี้เป็นเรื่องใหญ่มาก : เสียงสับมีดของพ่อครัวในครัวบ้านนายพลได้ยินไปจนถึงประตูเมือง ของทั้งตลาดถูกเหมาหมดเพื่องานเลี้ยงอาหารจนผู้พิพากษากับภรรยาสังฆานุกรของเขาต้องกินแต่ขนมปังแผ่นแบน

ณ เมืองเล็กๆ นามว่า บ. มีงานเลี้ยงรื่นเริงร่ำรวยด้วยอาหารนานาชนิดด้วยความร่วมมือของบุคลากรกรมทหารม้าที่ย้ายมาประจำการใหม่ เหล่าทหารแสดงฝีมือเล่นไพ่ และฝีปากประจบประแจง หนึ่งในนั้นก็คือเจ้าที่ดินนายหนึ่งที่ถึงกับโวว่ามี “โคลยาสกา” คันโก้ใหญ่โตโอ่โถงต่อหน้าท่านนายพล รับปากจัดเลี้ยงอาหารและพาชมถึงบ้านตน แต่ราตรีกาลและแสงสีกลับฉุดรั้งเขาไว้จนดึกดื่น ครั้นถึงเวลาอวดโฉมยามเช้ากลับพบเพียงสิ่งพิลึกพิลั่นเสียนี่

บันทึกของคนบ้า

บัลลังก์จะว่างได้อย่างไร? ว่ากันว่าดอนนาคนหนึ่งจะขึ้นนั่งบัลลังก์ แต่ดอนนานั่งบัลลังก์ไม่ได้นี่ มันไม่มีทางเป็นไปได้ คนนั่งบัลลังก์ต้องเป็นกษัตริย์เท่านั้น พวกเขาบอกว่าไม่มีกษัตริย์ - แต่มันเป็นไปไม่ได้นี่ที่จะไม่มีกษัตริย์ รัฐอยู่ไม่ได้ถ้าไม่มีกษัตริย์ กษัตริย์มีอยู่แน่ๆ แค่ว่าอยู่ที่ไหนไม่รู้ เป็นไปได้ว่าเขาอยู่ที่นั่นแหละ

บันทึกที่ขึ้นต้นด้วยการระบายถ่ายความคับแค้นต่อผู้บังคับบัญชา จดจารความชื่นชมต่อท่านเจ้ากรม บรรยายรายละเอียดผ้าเช็ดหน้าผืนหอมที่ได้ดอมดมของลูกสาวท่าน ตามอ่านจดหมายตอบโต้ของสุนัขผู้ดีที่เล่าเรื่องถึงนายตนด้วยทักษะการเขียนล้ำเลิศ เปิดศักราชคนวิปลาสเมื่อข่าวกษัตริย์แห่งสเปนหายตัวไป เมื่อนักเขียนบันทึกสวมรอยเป็นกษัตริย์ที่หายตัวไปเสียเอง วันคืนบิดเบี้ยว ความปกติแปรเปลี่ยน ท้ายที่สุดแล้วกษัตริย์องค์ใหม่จะไปลงเอย ณ ที่แห่งใดกัน

ฉบับพิมพ์ เรื่องสั้น น.ว.โกกอล มีอะไรบ้าง

• เรื่องสั้น 6 เรื่องแปลจากต้นฉบับภาษารัสเซีย
• ปกแข็ง หุ้มแจ็กเก็ต “ปีเตอร์บูร์กของโกกอล”
• อภิธานศัพท์ เกร็ดความรู้ และบทตาม ใต้ร่มเสื้อชิเนล : จักรวรรดิรัสเซียของโกกอล

ส่วนฉบับพิมพ์ปกอ่อนราคาประหยัดจะออกตามมาภายหลัง

โครงการแปลโกกอลและงานรัสเซียฉบับภาษาไทย

สำหรับนักอ่านท่านที่ชื่นชอบงานของโกโกลหรืองานรัสเซีย เรื่องสั้น น.ว. โกกอล เป็นงานเล่มแรกในโครงการแปลวรรณกรรมรัสเซียของสำนักพิมพ์บทจร ผลงานชิ้นอื่นที่กำลังจะออกตามมา คือ วิญญาณที่ตายแล้ว ของโกกอล งานแปลเรื่อง Demons ของดอสโตเยฟสกี Heart of A Dog ของบุลกาคอฟ

“โกกอลเป็นหนึ่งในนักเขียนผู้ยิ่งใหญ่จำนวนน้อยคนที่แสดงความเป็นเลิศตั้งแต่ประเดิมงานประพันธ์ โกกอลมิได้กลืนหายไปตามคลื่นเวลา งานของเขาได้รับการแปลและพิมพ์ใหม่อย่างต่อเนื่อง จนถึงวันนี้ที่เขาวายชนม์ไปแล้ว 150 ปี ก็ไม่มีทีท่าว่าจะเสื่อมมนต์ขลังสำหรับทั้งนักเขียน นักอ่าน และนักวิจารณ์ ระหว่างชื่อ Gogol กับ Google นั้นชื่อใดจะยืนยงกว่ากัน”