อ้วนขึ้น เพราะตามใจปากหรือ “ต่อมไทรอยด์” เป็นเหตุกันแน่?

หลายคนที่ป่วยเป็นโรคไทรอยด์มักเจอกับปัญหาน้ำหนักขึ้น อ้วน หรือตัวบวม บ่อยครั้งที่เราก็ไม่แน่ใจว่าปัญหาที่เราเจอนั้น ใช่ผลกระทบจากอาการของโรคหรือไม่? วันนี้เรามีคำตอบให้หายสงสัยว่า “โรคต่อมไทรอยด์ทำให้อ้วนจริงหรือ?”

ไทรอยด์

เป็นชื่อของต่อมไร้ท่อชนิดหนึ่งมีรูปร่างคล้ายผีเสื้ออยู่ที่คอใต้ลูกกระเดือก มีน้ำหนักประมาณ 20 กรัม แม้เราจะส่องกระจกมอง หรือลองคลำดูก็ไม่เจอ เจ้าต่อมไร้ท่อนี้ทำหน้าที่สร้างฮอร์โมน ผลิตและหลั่งไทรอยด์ฮอร์โมนเข้าสู่กระแสเลือด จากนั้นส่งไปออกฤทธิ์ที่อวัยวะต่าง ๆ ในร่างกาย ซึ่งอยู่ภายใต้การควบคุมของต่อมใต้สมอง และต่อมไฮโปทาลามัส

โดยร่างกายจะมีระบบควบคุมการทำงานของต่อมไทรอยด์อย่างดี เพื่อรักษาระดับไทรอยด์ฮอร์โมนให้อยู่ในเกณฑ์ปกติตลอดเวลา ควบคุมการเผาผลาญพลังงานในร่างกาย ระดับอุณหภูมิของร่างกาย ระดับไขมันในเลือด อารมณ์และความรู้สึก รวมถึงความแข็งแรงของกล้ามเนื้อมากกว่าครึ่งของผู้ป่วยทั้งหมด การเจ็บป่วยของโรคไทรอยด์ มีสาเหตุมาจากความผิดปกติ

เมื่อต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติจะเกิดอะไรขึ้น?

เมื่อต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ จะส่งผลให้ระบบต่าง ๆ ในร่างกายทำงานผิดปกติไปด้วย ซึ่งโรคของต่อมไทรอยด์ สามารถแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มโรคด้วยกัน คือ กลุ่มอาการไทรอยด์ที่เกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมน ซึ่งแบ่งได้เป็น ต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนมากเกินไป ทำให้เกิดโรคไทรอยด์เป็นพิษ และต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนน้อยเกินไปทำให้เกิดโรคไทรอยด์ต่ำ ส่วนอีกกลุ่มโรคคือ กลุ่มที่เกิดก้อนขึ้นในคอ มีอาการคอโต คอพอก หรือมีก้อนตรงบริเวณต่อมไทรอยด์นั่นเอง

ความผิดปกติของต่อมไทรอยด์ส่งผลต่อความอ้วนจริงหรือ?

คำถามนี้ก็ต้องตอบว่า มีทั้งจริงและไม่จริง ถ้าเป็นโรคไทรอยด์ในประเภทที่เกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมนจะมีผลต่อความอ้วน หากต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย กลุ่มนี้บางทีก็จะเรียกว่าเป็นโรคไทรอยด์ชนิดอ้วน ซึ่งจะมีอาการบวม น้ำหนักเพิ่มขึ้นง่าย เรียกได้ว่าอ้วนขึ้นง่ายอย่างไม่ทราบสาเหตุ หากเป็นโรคไทรอยด์ชนิดเป็นพิษ คือกลุ่มที่ฮอร์โมนทำงานมากเกินไป กลุ่มนี้จะไม่อ้วนแต่กลับจะผอมลง โรคกลุ่มนี้จะทำให้หิวบ่อย แต่กินมากเท่าไรน้ำหนักก็มักจะไม่ขึ้น

นพ.ณัฐนนท์ มณีเสถียร อายุรแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโรคต่อมไร้ท่อและเมตะบอลิสม โรงพยาบาลกรุงเทพ กล่าวว่า ไทรอยด์มีหน้าที่ผลิตฮอร์โมนในการควบคุมการเผาผลาญและรักษาอุณหภูมิของร่างกาย หากไทรอยด์ทำงานผิดปกติย่อมส่งผลให้ระบบในร่างกายทำงานไม่สมบูรณ์ ซึ่งโรคไทรอยด์จะมีหลายชนิด แต่ที่เกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมนแล้วส่งผลกับระบบการเผาผลาญเป็นหลัก มี 2 ชนิด ได้แก่

• ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย (Hypothyroid) คือ ต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนออกมาน้อยกว่าปกติ ทำให้ร่างกายขาดฮอร์โมนจึงเกิดการเผาผลาญน้อย ทำให้น้ำหนักเพิ่มขึ้นโดยไม่ทราบสาเหตุ มีอาการบวม อ้วนง่าย เพลียง่าย ง่วงบ่อย ผิวแห้ง หนาวง่าย เป็นต้น
• ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน (Hyperthyroidism) หรือไทรอยด์เป็นพิษ คือ การที่ต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนมากกว่าปกติ ทำให้ร่างกายได้รับฮอร์โมนมากเกินไปจึงเผาผลาญมากกว่าปกติ ส่งผลให้น้ำหนักลดลง หิวง่าย กินเยอะแต่ไม่อ้วน เหนื่อยง่าย ขับถ่ายบ่อย มือสั่น ใจสั่น ร้อนง่าย ดังนั้นภาวะต่อมไทรอยด์ที่มีความสัมพันธ์กับความอ้วนจะเป็นภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย (Hypothyroid) เนื่องจากระบบเผาผลาญทำงานลดลงส่งผลให้น้ำหนักเพิ่มขึ้นได้ แต่ไม่ได้หมายความว่าคนอ้วนต้องมีภาวะไทรอยด์เสมอไปและในผู้ที่ลดน้ำหนักมากเกินไปไม่มีความสัมพันธ์กับภาวะไทรอยด์
  นอกจากนี้ยังมีความผิดปกติของต่อมไทรอยด์ที่สามารถพบได้อย่างก้อนที่ต่อมไทรอยด์ เนื้องอกต่อมไทรอยด์ ต่อมไทรอยด์อักเสบจากเชื้อไวรัสหรือเชื้อแบคทีเรีย ต่อมไทรอยด์โต จึงควรสังเกตอาการไทรอยด์เบื้องต้นด้วยตัวคุณเอง

โดยสาเหตุในการทำให้เกิดภาวะไทรอยด์ ได้แก่ ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายที่ทำงานผิดปกติ จนทำให้ไทรอยด์ทำงานเยอะเกินไปหรือทำงานน้อยเกินไป ส่งผลให้เกิดความผิดปกติกับร่างกาย รวมถึงในคุณแม่หลังคลอดบุตรอาจมีภาวะไทรอยด์อักเสบหลังคลอดได้เช่นเดียวกัน หรือพันธุกรรมจากคนในครอบครัว รวมถึงยาบางชนิดที่ส่งผลให้ไทรอยด์ทำงานผิดปกติ เช่น ยารักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะหรือยารักษามะเร็งบางตัว ภาวะขาดไอโอดีน

การรักษาจะขึ้นอยู่กับอาการและความรุนแรงของผู้ป่วยเป็นสำคัญ กรณีที่ไทรอยด์ทำงานผิดปกติสามารถรับประทานยาเพื่อปรับให้ไทรอยด์ทำงานปกติได้ ถ้ามีถุงน้ำในไทรอยด์รักษาโดยการเจาะดูดน้ำในก้อนไทรอยด์ด้วยเข็มขนาดเล็ก หรือรักษาด้วยการทำ Percutaneous Ethanol Injection คือการฉีดแอลกอฮอล์เข้มข้นไปในถุงน้ำไทรอยด์ ทำให้ถุงน้ำยุบลง แต่ถ้าเป็นมะเร็งไทรอยด์จำเป็นต้องผ่าตัดไทรอยด์ออก

การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ โดยเฉพาะอาหารทะเลที่มีไอโอดีน การออกกำลังกายสม่ำเสมอ งดสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ ดูแลใจไม่ให้เครียด เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการป้องกันการทำงานผิดปกติของไทรอยด์ และหากป่วยแล้วปล่อยทิ้งไว้ไม่รีบรักษาอาจทำให้อาการรุนแรงเพิ่มขึ้น หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือร้ายแรงถึงขั้นหัวใจล้มเหลวได้ จึงควรรีบพบแพทย์เฉพาะทางเพื่อรักษาไทรอยด์ให้หายโดยเร็วที่สุด

สรุปคือ เมื่อน้ำหนักขึ้นโดยไม่ทราบสาเหตุ ตัวบวม รู้สึกอ้วนอึดอัด หลายคนมักสงสัยว่าเกิดจากต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติหรือเป็นโรคอ้วน ดังนั้น การพบแพทย์เพื่อตรวจเช็กและทำความเข้าใจให้ถูกต้องก่อนเริ่มรักษาจึงเป็นเรื่องสำคัญเพื่อจะได้ทราบต้นเหตุที่แท้จริงและดูแลตัวเองได้อย่างถูกวิธี