ผลิตภัณฑ์จาก “ถ่าน” หรือ “ชาร์โคล” ช่วยดีท็อกซ์-กำจัดสิ่งสกปรกได้จริงหรือ?
ในอดีตเราอาจจะคุ้นเคยกับ “ถ่าน” จากการเป็นเพียงเชื้อเพลิงในการจุดไฟเพื่อเป็นเตาในครัว หรือให้ความอบอุ่น แต่ปัจจุบันความนิยมของถ่านไปไกลกว่าเดิมมาก เห็นได้จากอาหารคาว อาหารหวาน ที่มีส่วนผสมของถ่าน เช่น แป้งเครป แป้งพิซซ่า ขนมปัง ไอศกรีม หรือแม้กระทั่งผลิตภัณฑ์ความสวยความงาม และเครื่องอุปโภคบริโภคหลายชนิด เช่น ยาสีฟัน แปรงสีฟัน มาสก์หน้า ผงซักฟอก และอีกมากมาย ก็โปรยคำโฆษณาเอาไว้ใหญ่โตว่า มีส่วนผสมของถ่าย เพราะหลายคนมีความคิดต่อถ่านว่าเป็นสิ่งอัศจรรย์ที่ช่วยเพิ่มความแปลกใหม่ให้กับสิ่งๆ นั้น แล้ว ยังมีคุณสมบัติช่วยดูดซับเอากลิ่นไม่พึงประสงค์ รวมถึงสิ่งสกปรกต่างๆ ออกไปจากบริเวณที่ใช้ผลิตภัณฑ์เหล่านั้นอีกด้วย
อย่างไรก็ตาม ถ่าน มีประโยชน์มากมายจนต้องเอาไปกิน เอาไปใช้กับทุกสิ่งทุกอย่างบนโลกใบนี้ได้ขนาดนั้นเลยหรือไม่ มาหาคำตอบกัน
iStockถ่าน หรือชาร์โคล มีประโยชน์มากกว่าแค่เป็นเชื้อเพลิง
ถ่าน มีประโยชน์?
ลำพังเพียงแค่ถ่านเราอาจจะเห็นประโยชน์ของมันแค่เพียงเชื้อเพลิง หรือก้อนถ่านที่เราเอาไว้ใส่ในตู้เย็นเพื่อดับกลิ่น แต่ในทางวิทยาศาสตร์ แอคทิเวทเต็ด ชาร์โคล (Activated Charcoal หรือถ่านกัมมันต์) หรือถ่านที่นำไปผ่านกระบวนการความร้อนสูง เพื่อทำให้สะอาดปราศจากเชื้อโรค และนำไปบดเป็นผงเพื่อนำไปใช้เป็นส่วนผสมของผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่ต้องการพลังของถ่านเพื่อดูดซับเอาสิ่งต่างๆ ที่ต้องการออกมา
ในทางการแพทย์ แอคทิเวทเต็ด ชาร์โคล มีประโยชน์ในการรักษาโรค ศูนย์พิษวิทยารามาธิบดี ให้ข้อมูลไว้ว่า แอคทิเวทเต็ด ชาร์โคล ใช้เป็นหนึ่งในยาที่อยู่ในกลุ่มยาต้านพิษ มีลักษณะเป็นผงๆ หรืออาจจะเรียกว่าเป็น “ผงถ่าน” จะใช้รักษาผู้ป่วยที่ได้รับพิษจากยา หรือสารพิษบางชนิดเกินขนาด โดยผงถ่านจะเข้าไปยับยั้ง หรือลดการดูดซึมยา หรือสารพิษที่ผู้ป่วยรับประทานเข้าไป โดยให้หลังจากผ่านการล้างท้อง หรือ การทำให้อาเจียนด้วย ipecac syrup และอาจให้ทานผงถ่านซ้ำๆ เพื่อเพิ่มการขับถ่ายยาหรือสารพิษออกจากร่างกาย ในกรณีที่เป็นพิษจากยาหรือสารพิษ
นอกจากนี้ยังอาจนำ แอคทิเวทเต็ด ชาร์โคล ไปผสมในยาตัวอื่นเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการรักษาอาการอื่นๆ เช่น ท้องเสีย อาหารไม่ย่อย มีแก๊สในท้องมากจนทำให้ปวดท้อง เป็นต้น
iStockขนมปังชาร์โคล หนึ่งในผลิตภัณฑ์จากถ่านที่ได้รับความนิยม
อาหาร และเครื่องอุปโภคบริโภคต่างๆ ที่มีส่วนผสมของถ่าน (หรือชาร์โคล) มีประโยชน์?
ทีนี้มาถึงอาหาร หรือข้าวของเครื่องใช้ต่างๆ ที่เป็นสีดำจากการมีส่วนผสมของถ่าน (หรือในคำโฆษณามักใช้คำว่า ชาร์โคล แทนคำว่าถ่าน) ว่ามีประโยชน์อย่างไรต่อร่างกายหรือไม่ ในบรรดาอาหารเสริมต่างๆ อาจจะอ้างว่า ส่วนผสมของถ่านจะช่วยดีท็อกซ์สิ่งสกปรกต่างๆ ภายในร่างกายออกมาได้ แม้กระทั่งถ่านในผลิตภัณฑ์ที่อยากให้ช่วยกำจัดสิ่งสกปรกต่างๆ ออกมาอย่างแปรงสีฟัน ยาสีฟัน มาสก์หน้า และอื่นๆ ก็อ้างสรรพคุณของถ่านเอาไว้ในรูปแบบเดียวกัน
อย่างไรก็ตาม ข้อสังเกตคือ ปริมาณของถ่านที่ใช้ในผลิตภัณฑ์นั้นๆ มีจำนวนมากพอที่จะได้เห็นคุณสมบัติของถ่านจริงๆ หรือไม่ เพราะ เดวิด เจอร์ลิงค์ อาจารย์ภาควิชาแพทยศาสตร์ และกุมารเวชศาสตร์ มหาวิทยาลัยโตรอนโต กล่าวว่า “(ผลิตภัณฑ์ในท้องตลาดที่อ้างว่ามีส่วนผสมของแอคทิเวทเต็ด ชาร์โคล) ส่วนใหญ่ไม่ได้ผลจริง และเป็นเพียงคำกล่าวอ้างเพื่อการโฆษณาทั้งนั้น คุณจะไม่ได้รับประโยชน์ใดๆ (จากถ่าน) ในการซื้อผลิตภัณฑ์เหล่านี้มากิน หรือใช้ ผงถ่านก้อนที่เจอในร้านขายยาทั่วไปมีปริมาณถ่าน หรือแอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลเพียง 250-500 มิลลิกรัม ในขณะที่ทางการแพทย์จะใช้แอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลราว 50-100 กรัมในการรักษาผู้ป่วยแต่ละครั้ง”
โรเจอร์ เว็บเบอร์ รองศาสตร์จารย์ภาควิชาเภสัชศาสตร์ของมหาวิทยาลัยรัฐโอไอโอ กล่าวว่าผลิตภัณฑ์ที่อ้างว่ามีแอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลเป็นส่วนผสมตามท้องตลาดนั้น “ไม่สามารถใช้แล้วเห็นผลได้จริง” ในการใช้เพื่อดีท็อกซ์ หรือชะล้างเอาสารพิษออกไปจากร่างกาย เพราะผลิตภัณฑ์เหล่านี้ “ไม่สามารถไหลเวียนอยู่ในกระแสเลือดได้ ทำได้เพียงกลายเป็นสารหนึ่งๆ ที่ทิ้งเอาไว้ในกระเพาะอาหาร หรือในช่องท้อง ก่อนที่ร่างกายจะดูดซึมหายไป” หากเราไม่ได้ทานอะไรที่มีสารพิษเข้าในร่างกาย ผลิตภัณฑ์ที่มีแอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลก็จะไม่ได้ช่วยดูดซับสารพิษอะไรออกมาทั้งนั้น
นอกจากนี้ หากเราทานอาหาร หรือผลิตภัณฑ์อาหารเสริมที่มีแอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลเข้าไปในระหว่างการทานยารักษาโรคอื่นๆ อยู่ แอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลอาจจะเข้าไปรบกวนการทำงานของยาเหล่านั้นให้ด้อยประสิทธิภาพลงได้
สำหรับการใช้แอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลเป็นส่วนผสมในแปรงสีฟัน ยาสีฟัน เพื่อให้ฟันขาวขึ้นนั้น จากบทวิจารณ์ในวารสารสมาคมทันตกรรมของอเมริกาปี 2017 ระบุว่า จนถึงปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานทางการแพทย์ใดๆ ยืนยันได้ว่า การใช้ผลิตภัณฑ์แปรงสีฟัน ยาสีฟันที่มีแอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลเป็นส่วนผสมนั้น จะทำให้ฟันขาวขึ้นได้ นอกจากนี้การใช้ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ยังอาจเพิ่มความเสี่ยงให้ฟันสึกกร่อน หรือฟันผุในอนาคตได้อีกด้วย
ดังนั้นจึงสรุปได้ว่า แอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลในผลิตภัณฑ์ต่างๆ ส่วนใหญ่เป็นการใส่เพื่อเพิ่มมูลค่าโดยไม่ได้รับประโยชน์ใดๆ เพิ่มเติมให้กับร่างกาย เพราะมีปริมาณแอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลไม่มากพอที่จะสามารถช่วยขจัดสิ่งสกปรก หรือดีท็อกซ์ หรือล้างสารพิษจากส่วนใดๆ ของร่างกายตามที่เข้าใจได้ แต่นั่นก็รวมไปถึงว่าปริมาณแอคทิเวทเต็ด ชาร์โคลที่มีอยู่ในผลิตภัณฑ์เหล่านี้ไม่มาก จึงอาจยังไม่ถึงขั้นทำร้ายร่างกายในทางใดๆ ได้เช่นกัน
