"อนุมูลอิสระ" คืออะไร? ทำไมเราถึงต้องการ "สารต้านอนุมูลอิสระ"?

คาดว่าหลายๆ คนคงจะเคยได้ยินสรรพคุณของเครื่องสำอาง ครีมบำรุงผิว อาหารเสริม หรือแม้แต่อาหารต่างๆ ว่าตัวเองมีสารต้านอนุมูลอิสระที่มากพร้อมมาด้วยประโยชน์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นชะลอการเกิดริ้วรอย ลดการอักเสบ และประโยชน์ต่อสุขภาพอื่นๆ จนอาจจะฉุกคิดขึ้นมาไม่ได้ว่า แล้ว อนุมูลอิสระ ที่ว่านี่มันคืออะไรกัน แล้วทำไมเราถึงต้องคอยต่อต้านอนุมูลอิสระนี้ หาคำตอบได้จากบทความนี้

อนุมูลอิสระ คืออะไร?

อนุมูลอิสระ (Free Radicals) หมายถึงโมเลกุล หรืออะตอมที่ไม่เสถียรเนื่องจากการขาด อิเล็กตรอน ที่อยู่รอบนอกสุดของอะตอม อนุมูลอิสระนี้มีช่วงอายุสั้นเพียงแค่ไม่กี่เสี้ยววินาที แต่สามารถสร้างความเสียหายต่อ DNA ด้วยการแย่งจับอิเล็กตรอนของเซลล์อื่นในร่างกาย ที่เรียกว่าภาวะเครียดที่เกิดจากออกซิเดชัน (oxidative stress) ทำให้โมเลกุลของร่างกายไม่เสถียร เกิดความเสียหาย นำไปสู่การเกิดโรคและริ้วรอยบนร่างกาย และอาจเกิดการกลายพันธุ์จนกลายเป็นเซลล์มะเร็งได้ในภายหลัง เราจึงมักจะต้องการสารต้านอนุมูลอิสระ ที่จะช่วยทำให้โมเลกุลที่ไม่เสถียรนี้มีความเป็นกลาง และช่วยปกป้องร่างกายจากการเสื่อมโทรมของเซลล์เหล่านี้

อนุมูลอิสระได้มาจากไหน?

แม้ว่าตามปกติแล้ว สารอนุมูลอิสระจะสามารถเกิดขึ้นได้เองภายในร่างกายของเรา ในระหว่างกระบวนการเผาผลาญพลังงานตามปกติของร่างกาย แต่ในบางครั้ง ปัจจัยอื่นๆ อย่างเช่น ลักษณะไลฟ์สไตล์การใช้ชีวิต ก็อาจส่งผลต่อการสร้างสารอนุมูลอิสระขึ้นภายในร่างกายได้เช่นกัน

ปัจจัยที่อาจทำให้เกิดการสร้างอนุมูลอิสระ

• มลภาวะทางอากาศ
  
  
• การสูบบุหรี่
  
  
• เครื่องดื่มแอลกอฮอล์
  
  
• อาหารทอด
  
  
• การอักเสบ
  
  
• การฉายรังสี
  
  
• ยาและสารเคมีบางชนิด
  
  
• ไวรัสบางชนิด

อนุมูลอิสระทำให้เกิดโรคมะเร็งได้จริงหรือ?

โรคมะเร็ง มักจะเกิดขึ้นจากการกลายพันธุ์ของเซลล์ในร่างกาย ที่เกิดการเจริญเติบโตอย่างไม่สามารถควบคุมได้ของเซลล์ อนุมูลอิสระนั้นจะทำให้เกิดความเสียหายต่อเซลล์ DNA และส่งผลให้เกิดยีนที่สร้างโปรตีนที่ไม่สามารถใช้งานได้ขึ้นมา หลังจากนั้นร่างกายก็จะเกิดการสร้างยีนที่ทำหน้าที่ในการซ่อมแซม DNA ที่เสียหายเกินกว่าจะสามารถฟื้นฟูตัวเองได้จากกระบวนการการตายของเซลล์ ยีนเหล่านี้จะช่วยเพิ่มการเจริญเติบโตของเซลล์ จนอาจนำไปสู่การเกิดเซลล์มะเร็งได้ในที่สุด

เราสามารถปกป้องร่างกายจากอนุมูลอิสระได้อย่างไร?

สิ่งสำคัญที่จะช่วยต่อต้านการเกิดอนุมูลอิสระ ก็คือสารต้านอนุมูลอิสระที่เราสามารถพบได้ทั่วไป ไม่ว่าจะเป็นในอาหาร เครื่องสำอาง หรืออาหารเสริมต่างๆ สารต้านอนุมูลอิสระนี้ก็คือโมเลกุลชนิดหนึ่ง ที่สามารถช่วยลดการสร้างอนุมูลอิสระภายในร่างกาย และช่วยลดความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นจากอนุมูลอิสระได้

สารต้านอนุมูลอิสระ (antioxidants) ชนิดต่างๆ ได้แก่

• วิตามินซี
  
  
• วิตามินเอ
  
  
• ซีลีเนียม
  
  
• เบตาแคโรทีน
  
  
• ฟลาโวนอยด์ (Flavonoids)
  
  
• โอเมก้า 3
  
  
• ไลโคปีน (Lycopene)

สารเหล่านี้สามารถพบได้ทั่วไปตามอาหาร ไม่ว่าจะเป็น ผัก ผลไม้ เนื้อสัตว์ อาหารทะเล ถั่ว และธัญพืชต่างๆ เช่น ในมะเขือเทศก็มีสารไลโคปีนสูง หรือในแครอทก็มีสารเบตาแคโรทีนสูง เป็นต้น