“กาฬโรค” สาเหตุ อาการ และวิธีป้องกัน

“กาฬโรค” เป็นโรคติดต่อที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณกาล จนหลายคนคิดว่าโรคนี้หายไปจากโลกแล้ว อันที่จริงโรคกาฬโรคยังอยู่ ไม่ได้หายไปไหน แต่ด้วยเทคโนโลยีการรักษาโรค รวมถึงความรู้ความเข้าใจ และระบบสาธารณูปโภคของเราอาจจะดีกว่าสมัยก่อน จึงทำให้โรคระบาดบางโรค รวมถึงกาฬโรค มีอุบัติการณ์ของโรคต่ำกว่าในอดีตมาก

อย่างไรก็ตาม นานๆ ครั้งเราอาจจะเห็นจากข่าวที่ในกาฬโรคระบาด หรือพบผู้ป่วยกาฬโรคทั้งในและนอกประเทศไทยอยู่เป็นระยะๆ เราจึงยังคงต้องทราบถึงข้อมูลต่างๆ ที่น่าสนใจเกี่ยวกับโรคนี้เอาไว้บ้าง ทั้งสาเหตุ อาการ และวิธีป้องกันกาฬโรค

• จีนเร่งคุมโรคด่วน หลังพบเด็ก 3 ขวบชาวยุนนานติดกาฬโรค สั่งกักตัวคนใกล้ชิด-ห้ามเดินทาง

สาเหตุของกาฬโรค

กาฬโรค เป็นโรคติดต่อจากสัตว์สู่คนที่มีแหล่งรังโรคคือสัตว์จำพวกฟันแทะ เช่น หนู เป็นต้น มีสาเหตุเกิดจากเชื้อแบคทีเรียที่มีชื่อว่า Yersinia pestis และมีหมัดหนูเป็นพาหะนำโรค 

ผู้ป่วยอาจถูกหมัดหนูที่มีเชื้อกัด และปล่อยเชื้อเข้าสู่ร่างกายผู้ถูกกัด ส่วนใหญ่จะพบการเกิดโรคในช่วงฤดูหนาวและในบริเวณที่มีกลุ่มประชากรอยู่กันอย่างแออัด การดูแลเรื่องความสะอาด และควบคุมการแพร่พันธุ์ของหนูจะสามารถทำให้มีโรคระบาดน้อยลง

การติดต่อของกาฬโรค

• หมัดหนูมากัดคนแล้วปล่อยเชื้อกาฬโรคเข้าทางบาดแผล หรือทางผิวหนังที่ถลอกจากการเกาบริเวณที่ถูกหมัดหนูกัด
• ติดต่อโดยการสูดหายใจเอาละอองเสมหะที่มีเชื้อของผู้ป่วยที่ไอ จาม หรือจากสัตว์ที่มีเชื้อโรค เช่น แมว และหายใจเอาเชื้อเข้าไปทางปาก/จมูก
• ถ้าติดเชื้อทางระบบหายใจจะทำให้เกิดโรคกาฬโรคปอดบวม แต่การเกิดกาฬโรคปอดบวมเริ่มจากการถูกหมัดหนูกัดและเชื้อเข้าไปเจริญเติบโตภายในปอดการติดจากคนสู่คนโดยการหายใจ เกิดจากการคลุกคลีกับผู้ป่วยที่เป็นกาฬโรคปอดบวม

อาการของกาฬโรค

หลังจากถูกหมัดที่มีเชื้อหนูกัด ราว 2-8 วัน เชื้อจะเริ่มเคลื่อนไปเจริญเติบโตที่ต่อมน้ำเหลืองที่ใกล้ที่สุด จนทำให้แสดงอาการ ดังนี้

• มีไข้สูง
• หนาวสั่น
• ปวดศีรษะ
• ปวดกล้ามเนื้อ
• อ่อนเพลีย
• คลื่นไส้ อาเจียน

นอกจากนี้ยังแบ่งอาการตามชนิดของกาฬโรคที่เป็นได้อีกด้วย

1. กาฬโรคชนิดต่อมน้ำเหลืองอักเสบ มีระยะฟักตัวของโรคราว 2-6 วัน จะมีอาการต่อมน้ำเหลืองบวม แดง กดเจ็บ ปวดบวมจนขยับแขนหรือขาไม่ได้ มักเป็นที่บริเวณขาหนีบ หรือรักแร้
2. กาฬโรคชนิดเชื้อในกระแสเลือด มักจะลุกลามต่อมาจากกาฬโรคชนิดต่อมน้ำเหลืองอักเสบ จะพบอาการดังนี้
   - มีไข้สูง
   - ความดันโลหิตต่ำ
   - หัวใจเต้นเร็ว
   - กระสับกระส่าย
   - เพ้อ
   - ช็อก หมดสติ
   - เลือดออกในอวัยวะต่างๆ
   - อาจเสียชีวิตได้ภายใน 3-5 วัน หรืออาจจะภายในไม่กี่ชั่วโมง
3. กาฬโรคชนิดโรคปอดบวม มีระยะฟักตัวของโรคราว 2-4 วัน อาจเกิดขึ้นหลังจากมีอาการของกาฬโรคใน 2 ชนิดแรก ติดเชื้อจากผู้ป่วยที่มีอาการไอ จาม โดยผู้ป่วยที่ติดเชื้อจากคนอื่นในลักษณะนี้จะมีอาการดังนี้
   - ปวดบวม
   - ไอเป็นน้ำ
   - เสมหะไม่เหนียว
   - เสมหะอาจมีเลือดปน
   - มีไข้
   - อ่อนเพลีย
   - หากมีอาการหนัก และไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที อาจเสียชีวิตภายใน 1-3 วัน

การรักษากาฬโรค

หลังจากที่แพทย์วินิจฉัยว่าเป็นกาฬโรคแล้ว แพทย์จะพิจารณาให้ผู้ป่วยเข้ารับการรักษาแยกตัวจากผู้ป่วยท่านอื่นๆ เพื่อไม่ให้เกิดการแพร่กระจายของเชื้อโรค จากนั้นจึงรักษาได้โดยการใช้ยาปฏิชีวนะแก่ผู้ป่วย เช่น สเตรปโตมัยซิน (streptomysin) คลอแรมเฟนิคอล (chloramphenicol) เตตร้าไซคลิน (tetracycline) ยาซัลฟาไดอาชิน (sunfadiacin) ทั้งนี้ต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์ผู้ทำการรักษา

การป้องกันกาฬโรค

โรคนี้ยังไม่มีวัคซีนป้องกันโรค แต่สามารถลดความเสี่ยงในการติดเชื้อโรคได้ ดังนี้

1. ปรับปรุงสภาพแวดล้อมของบ้านให้สะอาดเป็นระเบียบเรียบร้อย กำจัดขยะเป็นประจำ ถังขยะมีฝาปิดมิดชิด เพื่อไม่ให้เป็นแหล่งอาหาร และที่อยู่ของหนู
2. หากมีสัตว์เลี้ยงในบ้านหรือรอบบ้าน ควรกำจัดหมัดเป็นระยะๆ และระมัดระวังไม่สัมผัสหรือใกล้ชิดกับสัตว์จรจัด รวมถึงสัตว์ฟันแทะทั้งหลาย และไม่สัมผัสกับสัตว์ที่ป่วยหรือตาย ้ถ้าจำเป็นควรสวมถุงมือเพื่อป้องกันเชื้อโรค