พิษ “มดตะนอย” กับอาการที่บ่งบอกว่าคุณอาจแพ้-อันตรายถึงชีวิต
หากเราแพ้พิษของมดตะนอย อาจเสี่ยงอันตรายถึงชีวิตได้ ลองมาดูอาการหลังโดนมดกัดกันว่าเราเสี่ยงแพ้รุนแรงหรือไม่
ทำไมมดตะนอยกัด ถึงอันตราย
มดตะนอยจัดเป็นสัตว์มีพิษชนิดหนึ่ง อันตรายจากมดตะนอยเกิดจากเหล็กใน ในตัวมดตะนอยที่เคลือบสารพิษกลุ่มสารประกอบโปรตีนและสารอัลคาลอยด์ ทำให้ผู้ถูกต่อยมีอาการแพ้ต่างๆ และที่น่ากลัวคือ มดตะนอยสามารถดึงเหล็กในกลับมาต่อยซ้ำๆ ได้อีกหลายครั้ง ต่างจากผึ้งที่ต่อยเพียงครั้งเดียวแล้วทิ้งเหล็กในไว้ในแผล
อาการที่บ่งบอกว่าคุณอาจแพ้พิษของมดตะนอย
วิธีสังเกตง่ายๆ ว่าเราแพ้พิษมดตะนอยหรือไม่ คือลองสังเกตตัวเองว่า หากโดนมดตะนอยกัดแล้วมีอาการแน่นหน้าอก หายใจลำบาก ตัวชา คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย หรือมีอาการบวมมาก แบบนี้ก็ถือว่าอาการไม่ปกติ และควรรีบนำตัวผู้ป่วยไปพบแพทย์โดยเร็วที่สุด ทั้งนี้ ระยะเวลาในการแสดงอาการจะต่างกันออกไป ตั้งแต่เป็นนาที จนถึงเป็นชั่วโมง
หลังจากมดกัดและปล่อยสารพิษเข้าสู่ร่างกายมนุษย์แล้ว อาการและความรุนแรงจะแบ่งออกเป็น 3 ประเภท
- ปฏิกิริยารุนแรง
หลังจากถูกกัดได้ประมาณ 15 นาที ผู้ที่ถูกมดกัดอาจจะมีอาการที่บ่งบอกว่าแพ้พิษของมดตะนอยอย่างรุนแรง เช่น
- ผื่นลมพิษ
- ผื่นแดง
- คัน
- มีอาการบวมที่ตา หน้า ส่วนต่างๆ ของร่างกาย หรือบางคนอาจมีอาการบวมทั้งตัว
- แน่นหน้าอก หายใจไม่ออก
- พูดลำบากเนื่องจากระบบทางเดินหายใจมีภาวะบวม
- มีสารคัดหลั่งออกมา
- ผิวหนังเขียวคล้ำเพราะหลอดลมในปอดหดตัว ทำให้ลมหายใจไหลเวียนไปฟอกเลือดไม่ได้
- ความดันเลือดตก
- สมองขาดเลือด
- เซลล์สมองตาย
- ช็อก หมดสติ
- อาจเสียชีวิตในที่สุด
- ปฏิกิริยาเฉพาะที่
หลังจากถูกมดตะนอยกัด อาจจะมีอาการเจ็บ มีตุ่มคัน บวม แดง โดยภายหลังอาการจะหายไปเอง แต่สำหรับคนที่มีอาการรุนแรง เช่น
- อาจมีอาการปวดบวมมากแต่ไม่คัน
- หน้ามืด เป็นลม
- เหงื่อออกมาก
- เดินไม่ไหว
- แผลที่มดกัดบวมแดง และลามไปบริเวณใกล้เคียง
- ตัวสั่น
- หาวนอนถี่
- มือ-เท้าเย็น
- หรืออาจเป็นลมพิษทั่วตัว เจ็บ คัน ร่วมกับมีไข้
- ปฏิกิริยาชนิดผิดธรรมดา
โดยหลังจากถูกมดกัด อาจจะมีอาการดังนี้
- เม็ดเลือดแดงแตก มีลิ่มเลือดแพร่กระจาย
- มีการอุดตันของเส้นเลือดแดง เกิดภาวะเลือดออกและคั่งทั่วตัว
- กล้ามเนื้อตาย
- ปวดตามกล้ามเนื้อ
- เป็นตะคริว
- ปัสสาวะมีสีดำ สีน้ำปลา หรือสีแดงจากภาวะไตวาย โดยอาจพบว่ามีภาวะอุดตันในระบบการทำงานของไตได้
- อาจมีภาวะเลือดออกในปอด ถุงลมแฟบหรือโป่งพอง
- เส้นประสาทอักเสบ
- ระดับความรู้สึกตัวลดลง
- เนื้อสมองและไขสันหลังตาย
ทั้งนี้อาจพบอาการไข้ ต่อมน้ำเหลืองโต ปวดศีรษะ ปวดข้อร่วมด้วย
ระดับความรุนแรงของพิษมดตะนอยขึ้นอยู่กับ 2 ปัจจัยด้วยกัน กล่าวคือ จำนวนมดตะนอยที่กัด หากโดนรุมกัดจากมดตะนอยหลาย ๆ ตัว ได้รับพิษมดตะนอยในปริมาณมาก ก็อาจมีอาการมากไปด้วย และอีกอย่างคืออาการแพ้พิษมดตะนอย หากมีภาวะแพ้พิษแมลงสัตว์กัดต่อยอยู่แล้ว มดตะนอยกัดเพียงตัวเดียวก็อาจส่งผลให้เกิดปฏิกิริยาที่รุนแรงต่อร่างกายได้เช่นกัน
วิธีปฐมพยาบาล เมื่อถูกมดตะนอยกัด
- ล้างแผลด้วยน้ำสะอาดและสบู่
- ประคบแผลด้วยน้ำแข็งหรือเจลเย็นนาน 20 นาที เพื่อลดอาการบวมและอาการปวด โดยควรประคบเย็นซ้ำทุกชั่วโมงจนกว่าอาการจะทุเลา
- ทาครีมสเตียรอยด์เพื่อลดอาการปวดได้ แต่ไม่ควรใช้ยาทาที่ทำให้เกิดความร้อน เพราะจะทำให้มีการแพร่กระจายของพิษอย่างรวดเร็ว
- หากมีอาการปวดมากให้กินยาพาราเซตามอลช่วยบรรเทา
- ควรรับประทานยาแก้แพ้ร่วมด้วย
- ถ้าผื่นมีเส้นผ่านศูนย์กลางมากกว่า 2 นิ้ว หรือรู้สึกคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้องหรือมีอาการแน่นหน้าอก หายใจลำบาก หรือถูกกัดหลายจุด ควรรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที
