5 สัญญาณอันตราย “ถุงน้ำในรังไข่หลายใบ” ในผู้หญิง
ประจำเดือนมาผิดปกติ มีภาวะอ้วนหรืออ้วนลงพุง มีปัญหามีบุตรยาก อาจต้องสงสัยว่าจะเป็นกลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่หลายใบ ควรมารับการตรวจเพื่อวินิจฉัยหาความผิดปกติและรับการรักษา ไม่ควรซื้อยารับประทานเอง
พันธุกรรม อาจมีส่วนทำให้เกิดโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ ได้มากขึ้น โดยพบว่า ถ้ามีประวัติในครอบครัวโดยเฉพาะในลำดับญาติสายตรง เช่น แม่ ลูก พี่น้อง เป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ สตรีวัยเจริญพันธุ์ในครอบครัวนั้นมีโอกาสเป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ ได้มากกว่าคนทั่วไป
โรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น โรคเบาหวาน โรคความดัน โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก โรคอ้วน และภาวะมีบุตรยาก ผู้ที่เป็นโรคนี้จึงควรกินยาตามแพทย์สั่ง รับการตรวจติดตามอย่างสม่ำเสมอ หากเกิดอาการผิดปกติใดๆ ควรรีบพบแพทย์
ถุงน้ำรังไข่หลายใบ คืออะไร
กลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่หลายใบ หรือ PCOS ( Polycystic ovarian syndrome) เป็นภาวะที่มีความผิดปกติของระบบต่อมไร้ท่อ โดยลักษณะของกลุ่มอาการนี้จะมีอาการหลายอย่างร่วมกัน เช่น มีอาการแสดงของฮอร์โมนเพศชายเกิน ภาวะไม่ตกไข่เรื้อรังทำให้ประจำเดือนมาไม่ปกติ ภาวะดื้อต่ออินซูลิน ภาวะอ้วนลงพุง ซึ่งทำให้เสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวานมากขึ้นในอนาคต
สาเหตุของถุงน้ำรังไข่หลายใบ คืออะไร
ปัจจุบันยังไม่ทราบถึงสาเหตุที่แท้จริงของกลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่หลายใบ แต่เชื่อว่ามีความผิดปกติอยู่ที่หลายๆกลไกซึ่งมีผลสืบเนื่องเกี่ยวพันกัน
ใครที่มีภาวะเสี่ยงเป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ
พบได้ประมาณร้อยละ 10-20 ของสตรีวัยเจริญพันธุ์ และพบได้มากขึ้นในสตรีที่มีภาวะอ้วน
กรรมพันธุ์เกี่ยวกับการเกิดโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ หรือไม่
จากการศึกษาพบว่า พันธุกรรม อาจมีส่วนทำให้เกิดโรคได้มากขึ้น โดยพบว่า ถ้ามีประวัติในครอบครัวโดยเฉพาะในลำดับญาติสายตรง (First-degree relative) เช่น แม่ ลูก พี่น้อง เป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ สตรีวัยเจริญพันธุ์ในครอบครัวนั้นมีโอกาสเป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ ได้มากกว่าคนทั่วไป ซึ่งสาเหตุทางพันธุกรรมพบว่าอาจมีส่วนเกี่ยวข้องกับความผิดปกติของยีน (gene) CYP17A และ CYP11A ส่งผลทำให้มีการทำงานของเอนไซม์ (enzyme) ที่ผิดปกติไป และมีการถ่ายทอดพันธุกรรมแบบ X-linked dominant
ทำไมผู้ที่มีภาวะน้ำหนักเกิน ประจำเดือนมาไม่ปกติจึงมีความเสี่ยงเป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ
ผู้หญิงที่มีน้ำหนักเกิน หรือภาวะอ้วน โดยเฉพาะคนที่มีลักษณะอ้วนลงพุง คือมีการสะสมไขมันมากในบริเวณผนังหน้าท้องและในช่องท้อง มากกว่าไขมันสะสมที่อื่น การที่มีลักษณะอ้วนลงพุงนั้น พบว่ามีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะดื้ออินซูลิน ความเสี่ยงต่อการเกิดเบาหวานมากขึ้นกว่าสตรีที่มีรูปร่างปกติ นอกจากนี้ยังพบว่า ทำให้เกิดความผิดปกติของการสร้างฮอร์โมน ทำให้รังไข่มีการผลิตฮอร์โมนเพศชายมากขึ้นกว่าปกติ ประจำเดือนมาผิดปกติ จึงเป็นสาเหตุของการเกิดโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ ได้
อาการใดที่น่าสงสัยว่าเป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ
อาการแสดงของกลุ่มอาการถุงน้ำในรังไข่หลายใบ จะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล โดยหากพบอาการผิดปกติเหล่านี้ ควรไปปรึกษาแพทย์ เช่น
- ประจำเดือนมาผิดปกติ เช่น ประจำเดือนไม่มาติดต่อกันนานหลายเดือน ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ ประจำเดือนมานานและอาจมามากหรือน้อยผิดปกติ
- มีอาการแสดงของฮอร์โมนเพศชายเกิน เช่น มีสิวมาก หน้ามัน ขนดก ศีรษะล้าน ผมบาง มีลักษณะกล้ามเนื้อแบบเพศชาย หรือเสียงแหบแบบเพศชาย เป็นต้น
- ภาวะอ้วน น้ำหนักเกิน หรือตรวจพบภาวะเบาหวาน
- ภาวะมีบุตรยาก
- ตรวจอัลตร้าซาวด์พบถุงน้ำหลายใบในรังไข่ (Polycystic ovaries)
ควรตรวจหาถุงน้ำรังไข่หลายใบ เป็นประจำหรือไม่ / ควรตรวจเมื่อใด
การตรวจวินิจฉัยถุงน้ำรังไข่หลายใบ ในปัจจุบันไม่ได้มีคำแนะนำให้ตรวจคัดกรองโรคเป็นประจำทุกปี แต่ในสตรีที่มีอาการผิดปกติ หรือสงสัยภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ ควรมาปรึกษาแพทย์ เพื่อทำการตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติม
การวินิจฉัยโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ ทำได้อย่างไร
- การตรวจวินิจฉัยถุงน้ำรังไข่หลายใบ นั้น จะใช้ข้อมูลทั้งจากการซักประวัติอาการผู้ป่วยอย่างละเอียด การตรวจร่างกาย การทำอัลตร้าซาวด์ (Ultrasound) โดยใช้คลื่นเสียงความถี่สูงเพื่อประเมินถุงน้ำรังไข่
- การตรวจเลือด เพื่อวัดระดับของฮอร์โมนเพศ ระดับน้ำตาลในเลือด รวมถึงตรวจวัดระดับไขมันในเลือด
การรักษาถุงน้ำรังไข่หลายใบ
การรักษานั้น แบ่งเป็น
- การรักษาแบบไม่ใช้ยา
โดยการควบคุมอาหาร ออกกำลังกาย ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ซึ่งการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน เพื่อให้มีการเผาผลาญพลังงานมากขึ้น จากการศึกษาพบว่าการควบคุมอาหารและออกกำลังกายจนทำให้มีการลดลงของน้ำหนักอย่างน้อยร้อยละ 5 ของน้ำหนักเริ่มต้น พบว่าทำให้สตรีกลุ่มนี้มีการตกไข่ที่ดีขึ้น มีรอบเดือนที่สม่ำเสมอขึ้น และมีประโยชน์ต่อการควบคุมรักษาอาการแสดงออกของฮอร์โมนเพศชายเกิน และลดภาวะดื้ออินซูลิน ที่เป็นสาเหตุของโรคเบาหวานได้ - การรักษาแบบใช้ยา
เพื่อควบคุมรอบประจำเดือนให้มาสม่ำเสมอ การรักษาหรือลดอาการแสดงของฮอร์โมนเพศชายเกิน การลดภาวะดื้ออินซูลินและการเกิดโรคเบาหวาน และการรักษาเรื่องภาวะมีบุตรยาก
อันตรายของถุงน้ำรังไข่หลายใบ
สตรีที่เป็นกลุ่มอาการนี้ ถ้าไม่ได้รับการรักษา จะเพิ่มความเสี่ยงในแง่ต่างๆ ดังนี้
- มีความเสี่ยงในการเกิดเยื่อบุมดลูกหนาตัวและมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกเพิ่มขึ้น เนื่องจากไม่มีการหลุดลอกของเยื่อบุโพรงมดลูกมาเป็นประจำเดือนเหมือนสตรีที่มีประจำเดือนมาสม่ำเสมอ ซึ่งมักจะแสดงอาการผิดปกติให้เห็นในช่วงอายุที่มากขึ้น หรือวัยหมดประจำเดือน
- มีความเสี่ยงในการเกิดโรคเบาหวาน เนื่องจากกลุ่มอาการนี้มีความสัมพันธ์ในการเกิดโรคเบาหวานภาวะอ้วนโดยเฉพาะอ้วนลงพุง มีความเสี่ยงในการมีระดับไขมันสูงกว่าปกติ และโรคความดันโลหิตสูง ซึ่งถ้าไม่ได้รับการตรวจรักษาอย่างต่อเนื่อง จะมีความเสี่ยงในการเกิดกลุ่มอาการโรคอ้วนลงพุง นำมาสู่ความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด เช่น โรคหัวใจขาดเลือด อัมพฤกษ์ และอัมพาต มากขึ้นในอนาคต
ภาวะแทรกซ้อนจากโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ
ภาวะแทรกซ้อนจากโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ ได้แก่ โรคเบาหวาน โรคความดัน โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก โรคอ้วน และภาวะมีบุตรยาก
การป้องกันไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนจากโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ
การป้องกันไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนจากโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ สามารถทำได้โดย
- ควบคุมน้ำหนักหรือลดน้ำหนัก โดยการควบคุมอาหารและออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- กินยาตามแพทย์สั่งสม่ำเสมอ ไม่ควรหยุดยาหรือลดยาเอง
- ควรรับการตรวจติดตามตามแพทย์นัดอย่างสม่ำเสมอ
- หากเกิดอาการผิดปกติใดๆ ควรรีบพบแพทย์
เป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ สามารถมีลูกได้หรือไม่
ผู้ป่วยถุงน้ำรังไข่หลายใบ สามารถมีลูกได้ แต่เนื่องจากผู้ป่วยกลุ่มนี้ จะมีลักษณะภาวะไม่ตกไข่เรื้อรัง ซึ่งส่งผลให้ผู้ป่วยในกลุ่มนี้มีภาวะมีบุตรยาก แต่อย่างไรก็ตาม ภาวะมีบุตรยากสามารถรักษาได้ แนะนำให้ปรึกษาแพทย์
ถุงน้ำรังไข่หลายใบ สามารถรักษาให้หายขาดได้หรือไม่
กลุ่มอาการถุงน้ำหลายใบในรังไข่ (PCOS) ถือเป็นโรคเรื้อรังในสตรีวัยเจริญพันธุ์ไม่มีคำตอบว่าจะใช้เวลารักษานานเท่าใดจึงจะหายจากโรค อาการแสดงออกในแต่ละคนไม่เหมือนกัน มีความเกี่ยวเนื่องกับความเสี่ยงในการเกิดโรคอื่นๆ ถ้าไม่ได้รับวินิจฉัยและการรักษาอย่างต่อเนื่อง
วิธีการดูแลตนเองและข้อจำกัดเมื่อรู้ว่าเป็นถุงน้ำรังไข่หลายใบ (จะอยู่กับมันอย่างไร)
เมื่อสตรีวัยเจริญพันธุ์ที่มีอาการประจำเดือนมาผิดปกติ ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอทุกเดือน มีอาการแสดงออกของฮอร์โมนเพศชายเกิน มีภาวะอ้วนหรืออ้วนลงพุง มีปัญหามีบุตรยาก อาจต้องสงสัยว่าจะเป็นกลุ่มอาการนี้ควรมารับการตรวจรักษาเพื่อวินิจฉัยหาความผิดปกติและรับการรักษากับแพทย์อย่างถูกวิธี ไม่ควรซื้อยารับประทานเอง หรือขาดการรักษาต่อเนื่อง และควรหมั่นออกกำลังกาย ควบคุมน้ำหนัก และปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหาร
การป้องกันการเกิดโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ
โรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ นั้น ยังไม่มีวิธีการป้องกันโรคที่ชัดเจน แต่การดูแลสุขภาพ ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ การออกกำลังกายสม่ำเสมอ และการรับประทานอาหารที่เป็นประโยชน์ สามารถช่วยลดโอกาสการเกิดกลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่หลายใบได้ นอกจากนี้หากพบว่ามีอาการที่ผิดปกติไป เช่น ประจำเดือนมาผิดปกติ มีสิว ผิวมันมากขึ้น ตรวจอัลตร้าซาวด์มดลูกและรังไข่พบความผิดปกติ ควรรีบไปปรึกษาแพทย์ เพื่อได้รับการรักษาที่ทันท่วงที
สนับสนุนเนื้อหา
