ภูมิต้านทานความเครียดและโรคซึมเศร้า

         การมองหาสาเหตุของการเกิดโรคนี้ ส่วนใหญ่วงการแพทย์เรายังมองอยู่ที่สาเหตุทางจิตใจเป็นหลัก เรามักจะพยายามมองหาปมว่ามีเรื่องราวอะไรในชีวิตของผู้ป่วยที่กระตุ้นให้ เกิดโรคนี้ขึ้นมา ถ้าหาไม่เจอเราก็จะสรุป (และอธิบาย) ว่าโรคนี้เป็นเรื่องความผิดปรกติของระบบสารสื่อนำประสาทในสมอง ซึ่งในบางคนอาจเกิดเรื่องแบบนี้ขึ้นมาได้เอง และทำให้เกิดโรคซึมเศร้าในที่สุด

 

    แต่การค้นหาคำอธิบายที่ มากกว่านี้ ทั้งแพทย์และนักวิทยาศาสตร์บางกลุ่มยังดำเนินต่อไปอยู่เรื่อยๆไม่หยุดยั้ง และเริ่มเกิดคำถามและคำตอบใหม่ๆขึ้นมาบ้างแล้ว แม้จะยังไม่สามารถฟันธงได้ว่านี่คือคำตอบที่ทุกคนกำลังรอคอย แต่ก็เป็นการเปิด มิติใหม่ๆในการค้นหาคำตอบ นั่นคือ ตอนนี้เริ่มมีการค้นพบว่า การติดเชื้อเรื้อรัง ความเครียดเรื้อรัง เป็นผลทำให้ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายของเราทำงานผิดปรกติไป และทำให้เกิดโรคซึมเศร้า รวมทั้งโรคทางจิตเวชอีกหลายๆชนิด

    เบื้องต้นเขาพบว่า เวลาที่คนเราเกิดการติดเชื้อหรือเกิดเซลล์มะเร็งขึ้นในร่างกายนั้น ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายจะหลั่งสารที่เรียกว่า "ไซโตไคน์" ออกมา สารในกลุ่มนี้จะทำหน้าที่ป้องกันร่างกายเราจากอันตรายที่เกิดจากการติดเชื้อ หรือการทำลายจากเซลล์มะเร็ง แต่การทำงานของสารในกลุ่ม "ไซโตไคน์" ที่ว่านี้ก็ทำให้ร่างกายของเราเกิดอาการผิดปรกติไปด้วยเช่นกัน เช่น ทำให้เรามีไข้ ทำให้เกิดการอักเสบของอวัยวะที่ติดเชื้อ ทำให้เกิดอาการเจ็บปวดบริเวณที่เกิดปัญหา เป็นต้น

อาการไข้ ไอ จาม จากการติดเชื้อหวัด อาการเจ็บคอเพราะต่อมทอนซิลติดเชื้อ อาการปวดบริเวณก้อนเนื้อที่เป็นมะเร็ง เหล่านี้เป็นผลมาจากการทำงานของสาร "ไซโตไคน์" ครับ

ถ้า "ไซโตไคน์" ทำงานได้ผล หรือถ้าจะพูดแบบภาษาแพทย์ก็คือ ถ้าระบบภูมิคุ้มกันของเราแข็งแรงดีพอก็จะสามารถจัดการกับการติดเชื้อ หรือจัดการกับเซลล์มะเร็งที่เติบโตผิดปรกติได้ ทุกอย่างจะกลับเข้าสู่สภาวะปรกติ เราก็จะหายจากอาการไข้หรืออาการเจ็บปวดต่างๆ

         ในขณะเดียวกัน เขาพบอีกว่าสาร "ไซโตไคน์" จะไปรบกวนการทำงานของสารสื่อนำประสาทในสมองของเราอีกหลายตัวให้ทำงานผิด ปรกติไปด้วย และหนึ่งในจำนวนนั้นคือสาร "ซีโรโทนิน" ซึ่งเป็นต้นเหตุที่ทำให้ เกิดอาการซึมเศร้า และนี่คือสาเหตุที่ทำให้เรารู้สึกเบื่ออาหาร อ่อนเพลีย หงุดหงิด ไม่มีสมาธิ หรือไม่อยากยุ่งกับใคร เวลาที่เราเป็นหวัดหรือเวลาที่ไม่สบายด้วยโรคอื่นๆอาการที่ว่าเหล่านี้เป็น อาการสำคัญของโรคซึมเศร้า ด้วยครับ

         ถ้าการติดเชื้อมันเกิดเรื้อรัง เกิดการแบ่งเซลล์ที่มากผิดปรกติอยู่ตลอด ระบบภูมิคุ้มกันของเราก็จะถูกกระตุ้นอยู่ตลอดเวลา สาร "ไซโตไคน์" จะหลั่งออกมาอยู่เรื่อยๆ อาการเบื่ออาหาร อ่อนเพลีย หงุดหงิด ขาดสมาธิ ก็จะเกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา

    ตรงนี้แหละครับที่ทำให้เขาเริ่มสงสัยกันว่า ความบกพร่องของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายของเราอันเป็นผลมาจากการติดเชื้อ เรื้อรังและการมีเซลล์มะเร็งในร่างกายคือสาเหตุของการเกิดโรคซึมเศร้าและโรค ทางจิตเวชอีกหลายๆชนิด เช่น โรคย้ำคิดย้ำทำ (Obsessive Compulsive Disorder) โรคกังวล (Anxiety Disorder) และเริ่มมีงานวิจัยของทั้งจิตแพทย์และนักจิตวิทยาจากมหาวิทยาลัยโทรอนโต มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด มหาวิทยาลัยเยล และอีกหลายๆมหาวิทยาลัยที่รายงานเรื่องนี้ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ส่วนการติด เชื้อเรื้อรังที่ก่อให้เกิดปัญหากับภูมิคุ้มกันของร่างกายก็เป็นอะไรที่ พื้นๆมากเลย เขาพบว่าปัญหาฟันผุ ปัญหาทางเดินปัสสาวะอักเสบ และไซนัสอักเสบ คือสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด

อีกเรื่องที่นักวิจัยพบว่าเป็นสาเหตุทำให้ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายของเราบกพร่องคือ "ความเครียดเรื้อรัง" ครับ

         "ความเครียดเรื้อรัง" ทำให้สาร "ไซโตไคน์" หลั่งออกมาอยู่ตลอดเวลา ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายของเราทำงานหนักอยู่ตลอด และทำให้เกิดอาการซึมเศร้าขึ้น

    ความจริงเรื่องความเครียดนี่เราพูดกันมานานแล้วว่า มันคือสาเหตุหนึ่งของโรคซึมเศร้า แต่ก็เป็นการอธิบายด้วยทฤษฎีทางจิตวิทยาและจิตวิเคราะห์ การอธิบายด้วยความรู้และทฤษฎีทางชีววิทยาศาสตร์โมเลกุล (Molecular Bioscience) เพิ่งจะมีความชัดเจนเมื่อไม่นานนี่เอง

    เมื่อประมวลความรู้ทั้งหมดเข้าด้วยกัน ตอนนี้วงการแพทย์เริ่มเกิดคำถามใหม่ขึ้นมา นั่นคือ "ทั้งการติดเชื้อเรื้อรังในร่างกายและความเครียดคือสาเหตุสำคัญที่ทำให้ภูมิ คุ้มกันของเราบกพร่อง และเป็นสาเหตุให้เกิดโรคอีกหลายๆชนิดตามมา ไม่ว่าจะเป็นโรคซึมเศร้า โรคหัวใจ เบาหวาน โรคหลอดเลือดสมอง หรือแม้แต่โรคสมองเสื่อม ใช่หรือไม่" และคำตอบที่เริ่มได้รับในตอนนี้ก็คือ "ใช่" และมีแนวโน้มว่า "น่าจะใช่"

    คำตอบที่ "ใช่" ก็เริ่มนำมาสู่การนำไปใช้ประโยชน์กันแล้ว เช่น การกินอาหารที่ช่วยลดการอักเสบของเนื้อเยื่อในร่างกาย การลดความเครียดด้วยวิธีการต่างๆ ส่วนคำตอบที่ "มีแนวโน้มว่าน่าจะใช่" ตอนนี้นักวิจัยทั้งหลายก็กำลังหาคำตอบที่ชัดเจนกันอยู่ สำหรับชาวบ้านอย่าง เราๆ ผมว่าการนำเอาความรู้นี้มาใช้ประโยชน์ไม่ใช่เรื่องเสียหายแน่นอน แม้บางเรื่องจะยังไม่ชัดเจนร้อยเปอร์เซ็นต์ก็ตาม เพราะการดูแลสุขภาพช่องปาก การดูแลสุขภาพจิตตัวเอง เป็นสิ่งที่ต้องให้ความสำคัญอยู่แล้ว

        "มีการค้นพบว่า การติดเชื้อเรื้อรัง ความเครียดเรื้อรัง เป็นผลทำให้ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายของเราทำงานผิดปรกติไป ทำให้เกิดโรคซึมเศร้ารวมทั้งโรคทางจิตเวชอีกหลายๆชนิด"