ทำไม 90% ของคนที่ลดน้ำหนักลงมาได้ จะกลับไปอ้วนเหมือนเดิม

90-95% ของคนที่ลดน้ำหนักลงมาได้ ทำไมน้ำหนักถึงเพิ่มกลับขึ้นไป ไม่สามารถรักษาน้ำหนักที่ลดลงมาได้ให้คงที่  มาวิเคราะห์หาสาเหตุกัน

ร่างกายของเราถูกสร้างมาเพื่อดำรงชีพ หาอาหาร หนีจากการถูกล่า และสืบพันธุ์

ร่างกายของเราถูกออกแบบให้มีระบบป้องกันตัวเองเพื่อไม่ให้เราอดอยาก และสามารถมีชีวิตรอด จากหนังสือ Fat Loss Forever ผู้เขียนได้กล่าวถึง Body Fat Set Point ซึ่งหมายถึงจุดที่ในภาวะปกติร่างกายจะพยายามรักษาปริมาณไขมันที่มีไว้ไม่ให้มากหรือน้อยจนเกินไป ด้วยเหตุผลทางธรรมชาติ เช่น ถ้ามีไขมันเยอะการเคลื่อนไหวก็จะแย่ลง ซึ่งอาจทำให้ถูกล่าได้ง่าย หรือถ้ามีไขมันน้อยร่างกายไม่เกิดความสมดุลในการป้องกันการอดอยาก เป็นต้น

สิ่งที่อาจจะเกิดขึ้นหลังจากที่เราอดอาหาร หรือจำกัดการกินอย่างเคร่งครัด ด้วยระยะเวลานาน ๆ มีดังต่อไปนี้

- ระบบเผาผลาญของร่างกายจะลดลง จากการสูญเสียมวลกล้ามเนื้อ เสีย Lean Body Mass รวมถึงการทำงานของฮอร์โมนต่าง ๆ ของร่างกายก็จะลดลง ส่งผลให้อวัยวะภายในร่างกายทำงานน้อยลงตามไปด้วย จากการได้รับสารอาหารที่ไม่เพียงพอ และเมื่อเรามีกิจกรรมต่าง ๆ ระหว่างวันที่น้อยอยู่แล้ว ประกอบกับพลังงานจากการเผาผลาญและพลังงานจากการทำงานของอวัยวะภายในที่ลดลง ส่งผลให้ระบบเผาผลาญของร่างกายโดยรวมยิ่งลดต่ำลงกว่าเดิม

- มีความเครียดเพิ่มมากขึ้น คอติซอล (Cortisol) เพิ่มขึ้น กลูโคคอติคอยด์ (glucocorticoid) เพิ่มขึ้น เกิดการสลายไขมัน ไกลโคเจน และอามิโนมาเป็นพลังงาน ทำให้น้ำตาลและไขมันในเลือดสูงขึ้น เพื่อเตรียมความพร้อมให้กล้ามเนื้อและสมองได้ใช้ในภาวะฉุกเฉิน ฉะนั้นเวลาที่เราเครียดมาก ๆ จะทำให้มีพฤติกรรมบางอย่างที่เปลี่ยนไป เช่น อยากอาหารเพิ่มขึ้น หรือหิวบ่อยขึ้น รวมถึงฮอร์โมนเกรลิน (Ghrelin) เพิ่มขึ้น ทำให้เรากินมากขึ้นและควบคุมปริมาณการกินไม่ได้ จากการที่ฮอร์โมนเลปติน (leptin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนควบคุมความอิ่มทำงานลดลง เป็นต้น

- เมื่อระบบเผาผลาญลดลงและมีความเครียดเพิ่มมากขึ้น อาจทำให้เราเกิดอาการ “ตบะแตก” ยิ่งเราอดอาหาร ยิ่งอ้วน ยิ่งควบคุมการกินไม่ได้ ยิ่งกินมากขึ้น วนเป็นวงจร ทำให้เราอ้วนขึ้น และอาจอ้วนขึ้นกว่าเดิม จากหนังสือ Fat Loss Forever ผู้เขียนได้กล่าวว่า “ถ้าเราเริ่มกินหลังจากที่เราอดอาหารมาระยะเวลาหนึ่ง จะทำให้ Fat Cell เพิ่มจำนวนขึ้นได้ง่าย ทำเรามีพื้นที่เก็บไขมันเพิ่มขึ้น เป็นสาเหตุให้อ้วนขึ้นกว่าเดิม และ Body Fat Set Point ของเราก็จะขยับสูงขึ้น

สุดท้ายหลังจากที่เราอ้วนขึ้นกว่าเดิมแล้ว การที่เราพยายามจะลดไขมันครั้งต่อไปอาจทำได้ยากขึ้นกว่าเดิม เนื่องจากระบบเผาผลาญเราลดลงกว่าครั้งแรก และความกังวลจากประสบการณ์ในครั้งก่อน ประกอบกับ Fat Cell ที่เพิ่มขึ้น มีพื้นที่เก็บไขมันที่เพิ่มขึ้น เพราะฉะนั้นถ้าเราลดน้ำหนักผิดวิธีมากเท่าไหร่ ทำผิดวิธีบ่อยแค่ไหน เราก็จะลดไขมันในครั้งต่อ ๆ ไปยากขึ้นอีกเท่าตัว
 

โค้ชนิว วีระเดช ผเด็จพล
MSc. Sport & Exercise Nutrition, Leeds Beckett University, UK
Certified Strength & Conditioning Specialist (NSCA)
Certified Personal Trainer (NSCA)
Co-founder of Fit-D Fitness

Reference
- หนังสือ Fat Loss Forever ของ Dr.Layne Norton and Peter Baker