แวดวงธนาคารจะอยู่รอดในยุค 'ฟินเทค' อย่างไร

ในช่วงสามสี่ปีที่ผ่านมาคำว่า​ 'ฟินเทค' กลายเป็นคำพูดที่ติดหูที่สุดในแวดวงการเงินทั่วโลก​ จากเดิมที่คนเราคุ้นเคยกับการเดินทางไปทำธุรกรรมที่ธนาคาร​ ตอนนี้การทำธุรกรรมเกิดขึ้นที่ปลายนิ้วโดยแทบไม่ต้องเจอใครเลยจากทุกที่บนโลก​ (และบางทีไม่ต้องผ่านตัวกลางใดๆ)​ กำลังจะกลายเป็น​ new normal สำหรับผู้ใช้งานจำนวนไม่น้อย 

แม้ว่าธนาคารใหญ่ๆ​ หลายเจ้าจะเริ่มไหวตัวกันแล้วบ้าง​แล้ว​ เช่น เริ่ม digitize ข้อมูลและระบบเดิมมากขึ้นหรือเริ่มทำ​ mobile banking ​ก็ยังถือว่าเป็นการปรับตัวที่เชื่องช้ามากเมื่อเทียบกับไอเดียและความคิดที่กำลังถูกปรุงแต่งโดยทีมสตาร์ท​อัพฟินเทคใหม่ๆ​

นั่นจึงเกิดคำถามขึ้นว่าธนาคารยุคเก่าที่เราคุ้นเคยกันจะอยู่รอดอย่างไร​ ท่ามกลางคลื่นลูกใหม่ที่กำลังรุกรานถิ่นเก่าการเงินนี้

1. เริ่มปรับตัวเป็นธนาคาร Hybrid

iStockphoto

บริการและการอำนวยความสะดวกที่สตาร์ทอัพ​ฟินเทคกำลังสร้างอยู่ในขณะนี้​ เมื่อสำเร็จแล้วส่วนใหญ่มักเหนือกว่าสิ่งที่ธนาคารยุคเก่าทำได้ทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นการลดต้นทุนในการทำธุรกรรม​ (ทั้งสำหรับธนาคารเองและสำหรับลูกค้า) การเสริมคุณภาพบริการแนะนำการลงทุนแบบ​ robo​ advisor ไปจนถึงการนำเสนอผลิตภัณฑ์​ใหม่ๆ​ เช่น การรองรับเงินฝากเป็น cryptocurrency​ หรืออำนวยความสะดวกให้ลงทุนใน​ cryptofunds​ อย่างที่ธนาคารดิจิทัลดาวรุ่งอย่าง​ Bankera (www.bankera.com) พยายามจะทำ

เมื่อดูจากเทรนด์ AI กับเทรนด์ voice command ที่ไปไกลมากในช่วง 5 ปีที่ผ่านมานี้ มีโอกาสสูงที่จะเกิดบริการแนะนำทางการเงินหรือ personal finance assistant แบบเดียวกับที่ Alexa ช่วยลูกค้า Amazon ซื้อของ

ในอนาคตธนาคารยุคเก่า​ไม่มีทางเลือก​อื่นมากนักนอกจากค่อยๆ​ ปรับตัวให้กลายเป็นธนาคาร​ hybrid ที่มีทั้งบริการยุคเก่าและมีบริการยุคใหม่​ อีกทั้งควรรับทั้งเงินสกุลปกติและสกุลดิจิทัล​เมื่อมีกฎหมายรองรับ เนื่องจากบริการใหม่ๆ​ ในยุคฟินเทคและเงินดิจิทัลมีจุดเด่นที่สามารถรุกรานจุดยืนของธนาคารยุคเก่าได้แทบทุกจุด​ มันขึ้นอยู่กับแค่เวลาและการเปิดรับของภาครัฐ จึงเป็นที่น่าจับตามองว่าธนาคารไหนจะปรับทิศทางอย่างไรและด้วยความเร็วแค่ไหน​ เพราะทุกวันนี้ระบบหลักในธนาคารจำนวนมากก็ยังคงมีรากลึกมาจากเทคโนโลยียุคก่อนอินเตอร์​เน็ต (pre-internet technology) การปรับตัวครั้งนี้จึงยังเป็นไปได้อย่างค่อนข้างล่าช้า

2. ใช้ประโยชน์​จากฐานลูกค้าเดิม

iStockphoto

สองสิ่งที่ธนาคารยุคเก่ามีเหนือกว่าแบบเห็นๆ​ คือฐานลูกค้าที่กว้างและความเชื่อมั่นในแบรนด์​ที่ผ่านร้อนผ่านหนาวกันมาหลายสิบปี บางสตาร์​ทอัพฟินเทคสามารถระดมทุนมหาศาลได้อย่างว่องไวก็จริง​ แต่สิ่งที่ท้าทายกว่ามากคือการสร้างฐานลูกค้า​ mainstream ที่แผ่กระจายไปทั่วประเทศ​อย่างที่ธนาคารยุคเก่าเคยทำสำเร็จ 

ที่ผ่านมาแม้ฟินเทคดูเหมือนว่าจะสามารถเข้า​ disrupt อุตสาหกรรม​การเงินได้​ ถึงกระนั้นต้องยอมรับว่าฟินเทคยังอยู่ในช่วงพิสูจน์​ตัวเอง​ คนส่วนมากนอกวงการยังไม่รู้จักเทคโนโลยีใหม่ๆ​ เหล่านี้​ 

ตัวอย่างเช่น Paypal​ ที่ทุกวันนี้เป็นที่นิยมใช้กันอย่างกว้างขวางก็ยังต้องใช้เวลานานเกินสิบปีกว่าจะมาถึงจุดนี้ได้ เงินดิจิทัลที่สร้างความฮือฮากันมากทุกวันนี้เองก็มีการคาดไว้ว่ามีผู้ใช้งานจริงๆ ไม่ถึง 4 ล้านรายทั่วโลก (http://www.cam.ac.uk/research/news/study-highlights-growing-significance-of-cryptocurrencies)

หากดูจากประสบการณ์​ของ​ Paypal​ จะทราบได้ว่าเทคโนโลยี​ดี​ โมเดลธุรกิจ​ดี​ ไม่พอในการผงาดในโลกการเงิน​ ต้องมีการสร้างแบรนด์ที่ผู้ใช้งานเชื่อมั่นด้วย​ กลับกัน​ธนาคารยุคเก่ามีทั้ง​ reach (ถึงแม้จะเป็​น​ reach ที่โลว์เทคกว่า)​ และมีทั้ง​แบรนด์ และการมีฐานลูกค้าที่ใหญ่กว่าแปลว่ายังมีโอกาสใช้ประโยชน์จาก Big Data ได้มากกว่าด้วย เนื่องจากสามารถเก็บข้อมูลได้ปริมาณและหลายมิติกว่ามาก

เราเริ่มเห็นการนำข้อมูลไปใช้ประโยชน์ใน 3 ด้านใหญ่ๆ แล้ว ก็คือ ในด้านของการตลาด ในด้านของการเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน และในด้านของการบริหารความเสี่ยง

ในด้านการตลาด ข้อมูลปกติที่ธนาคารมีอยู่แล้ว จะช่วยให้ธนาคารตอบโจทย์และมัดใจกลุ่มลูกค้าแต่ละกลุ่มได้ดีขึ้น เปิดโอกาสรุกตลาดใหม่มากขึ้น ในด้านการเพิ่มประสิทธิภาพของการทำงานนั้น ก็เริ่มมีการใช้ HR Analytics มาปรับปรุงความกระชับและความสามารถของแรงงานในธนาคาร หรือใช้ข้อมูลภายในดูว่าผลิตภัณฑ์ไหนก่อให้เกิดกำไรมากที่สุด 

แต่ที่ดูเหมือนจะใช้ประโยชน์ได้มากที่สุด ก็คือการใช้ข้อมูลขนาดยักษ์เพื่อบริหารความเสี่ยง ทั้งความเสี่ยงในเชิงของสินทรัพย์และหนี้สินของธนาคาร และความเสี่ยงที่มาจากการทุจริตหรือการหลอกลวงที่อาจคุกคามความปลอดภัยและความมั่นใจในแบรนด์ของลูกค้า

จริงอยู่ว่าธนาคารยุคเก่าจะยังปรับตัวเข้ากับยุคฟินเทคได้ค่อนข้างช้า เนื่องจากการปรับตัวมีความเสี่ยงและมันปรับตัวกันไม่ได้ง่ายๆ แต่ต้องไม่ลืมว่าธนาคารยุคเก่า เขาออกตัวก่อนมานานมาก ช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อนี้จึงเป็นช่วงสำคัญที่น่าคอยจับตาดูว่าธนาคารไหนจะสามารถใช้ประโยชน์​จากการออกตัวก่อนนี้ได้มากที่สุด