ผีสาวผู้อัดอั้นด้วยความแค้น ผีสาวที่เป็นผีเพราะคลอดลูกตาย ผีสาวที่เป็นเหยื่อแต่มักถูกมองว่าเป็นปีศาจร้าย ผีสาวที่กลับมาทวงแค้นคนในหมู่บ้านจากปรโลก ดุร้ายจนต้องเรียกอาจารย์มาปราบ

ฟังดูก็รู้เลยว่าแม่นาค ก็อาจจะใช่ครับ แต่ไม่ใช่ทั้งหมด

ตำนานผีตายทั้งกลมเป็นเรื่องเล่าที่ผูกพันกับชุมชนในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งแต่ไทย ลงไปถึงมาเลเซีย สิงคโปร์และอินโดนีเซีย ของไทยคือตำนานแม่นาคพระโขนงอย่างที่ทราบกัน หญิงสาวท้องแก่ที่สามีไปรบ พอถึงยามคลอดลูกเธอเสียชีวิตคาบ้าน แต่ด้วยความห่วงหาอาวรณ์ วิญญาณจึงเฝ้ารอผัวกลับบ้าน สร้างความตื่นตระหนกให้ทั้งคุ้งน้ำ จนสุดท้ายต้องนิมนต์หลวงพ่อผู้แก่กล้าในอาคมมากำราบ ตำนานผีตายทั้งกลมของมาเลเซีย-สิงคโปร์-อินโดนีเซีย มีชื่อเรียกว่า Pontianak ถูกนำมาสร้างเป็นละครหรือภาพยนตร์หลายเวอร์ชันตลอดหลายสิบปีที่ผ่านมา และหลายเรื่องจะเป็นหนังทำเงิน เช่นเดียวกับที่แม่นาคในฉบับต่างๆ ของไทย ที่มักเป็นหนังดังแทบทุกครั้ง

ล่าสุด หนังสิงคโปร์เรื่อง Revenge of the Pontianak ออกฉายทั้งในมาเลเซียและสิงคโปร์ ทำเงินไปได้ไม่น้อย และตอนนี้หนังอยู่ใน Netflix แล้วไปกดดูกันได้เลย เพราะนี่เป็นหนังว่าด้วยตำนานมาเลเซีย หนังจึงพูดภาษามาเลย์ และใช้นักแสดงมาเลย์เป็นส่วนใหญ่ โดยมีผู้กำกับสองคนเป็นคนสิงคโปร์ เกลน โกย์ และ เกวิน แย๊พ

อย่างที่ว่า ตำนานผี Pontianak ถูกสร้างเป็นหนังในมาเลเซีย สิงคโปร์ และ อินโดนีเซีย มาตั้งแต่ยุค ค.ศ.1950 (พอๆ กับแม่นาคของไทย สมัยคุณปรียา รุ่งเรืองและหนัง 16 มม.) สมัยนั้นเป็นหนังผีบ้านๆ นางปอนเตียนัคเป็นพรายตายทั้งกลมที่ออกอาละวาดเขย่าขวัญผู้คนในหมู่บ้าน และมักอาศัยอยู่ในดงกล้วย – อันนี้เหมือนเอาแม่นาคผสมกับนางตานี – ในยุคหลังๆ ตั้งแต่ปี 2000 มีเวอร์ชันใหม่ๆ ทั้งที่เป็นหนังอินดี้ หรือหนังที่พยายามปรับขึ้นมาเป็นหนังอาร์ตๆ หน่อย รวมทั้งการมองภาพผีปอนเตียนัคที่สะท้อนทัศนคติของยุคสมัย จากเดิมที่เป็นผีบ้าอาละวาดสร้างความหวาดกลัวแบบไม่มีสาระ ฉบับหลังๆ เริ่มมีการมองผีสาวตายทั้งกลมว่าเป็นเหยื่อของความรุนแรงในสังคม หรือการถูกดขี่จากผู้ชาย ถึงขึ้นมีมุมมองแบบสตรีนิยมแฝงเข้าไปด้วย

ในเรื่องล่าสุด Revenge of the Pontianak เรื่องเกิดในหมู่บ้านห่างไกลสมัยปี 1960 ไม่นานหลังจากมาเลเซียได้รับเอกราช ผีสาวปอนเตียนัคในภาคนี้ยังปรากฏตัวออกจากดงกล้วย แต่เธอแต่งชุดมลายูสีแดงเพลิง ทาปากเซ็กซี่ ท่าทีดูไม่ใช่ผีเชยๆ และยังกลับมาทวงแค้นแฟนเก่าที่ตอนนี้แต่งงานใหม่ตามเนื้อเรื่องเดิม จะว่าไป เรื่องราวก็พื้นๆ มากๆ คนดูหนังผีไทยมาจนเชี่ยวชาญอาจจะบอกว่าไม่มีอะไรใหม่ เดาได้ตลอด ซึ่งก็จริงตามนั้น สิ่งที่น่าสนใจคือบรรยากาศท้องทุ่งของมาเลเซีย สภาพชีวิตในสังคมที่ความเจริญเริ่มเข้ามาถึง การออกแบบฉากน่ากลัวที่ทำออกมาพอใช้ได้ และหากสนใจวัฒนธรรมเปรียบเทียบ เราสามารถเห็นความเหมือนระหว่างผีปอนเตียนัคกับผีสาวของไทยในหลายๆ มิติ ทั้งการที่ผู้หญิงถูกกระทำและต้องกลับมาทวงความยุติธรรมหลังจากตายไปแล้ว หรือการที่คนในหมู่บ้านผสมผสานความเชื่อศาสนาอิสลามกับความเชื่อแบบไสยศาสตร์ การไล่ผี และพิธีกรรมอื่นๆ เช่นเดียวกับที่คนไทยผสมศาสนาพุทธกับผี ในการจัดการกับสิ่งเหนือธรรมชาติที่มารังควาน

นี่แสดงให้เห็นถึงความเชื่อมโยงของเรื่องเล่า ตำนาน และการดัดแปลงนิทานพื้นบ้านให้เป็นสินค้าทางวัฒนธรรมสมัยใหม่ ที่ชาติในเอเชียอาคเนย์ของเราทำกันเป็นล่ำเป็นสัน น่าสนใจที่ว่า พอคนทำหนังหรือละครเริ่มหมดมุก ก็จะหันไปหยิบเรื่องผีโบราณทั้งแม่นาค หรือ ปอนเตียนัค มาสร้างใหม่ หามุมใหม่ เปลี่ยนประเด็น หรือหาจุดขายอื่นๆ และถ้าทำอย่างมีคุณภาพเพียงพอก็มักจะประสบความสำเร็จ ทำเงินได้มากมายและเป็นการต่อชีวิตให้กับตำนานอายุนับร้อยๆ ปีเหล่านี้ให้สืบต่อไป

ในขณะที่คนดูหนังในมาเลเซีย สิงคโปร์ และอินโดนีเซีย รู้จักผีไทยดี เพราะหนังผีไทยมีชื่อเสียงในประเทศเหล่านั้น หนังอย่าง พี่มากพระโขนง หรือ นางนาค เป็นหนังดังทั่วย่านน้ำนี้ แต่คนดูไทยต่างหากที่ไม่รู้จักผีจากประเทศเพื่อนบ้านเลย ทั้งๆ ที่มีจุดร่วมกันในหลายประเด็น ใน Netflix มีหนังผีจากมาเลเซียและอินโดนีเซียอยู่หลายเรื่อง เป็นโอกาสอันดีที่จะทำให้เราได้ลองดูว่ามีอะไรเหมือนหรือต่างจากผีไทย และทำไมคนแถวเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ถึงชอบเรื่องผีสางกันหนักข้อถึงขนาดนี้

ชมภาพยนตร์ตัวอย่าง Revenge of the Pontianak ได้ ที่นี่

เกี่ยวกับผู้เขียน

ก้อง ฤทธิ์ดี
อัจฉริยะนักวิจารณ์ภาพยนตร์ นักเขียน นักแปล เจ้าของสำนวนสละสลวย มือรางวัลระดับโลก

เกี่ยวกับผู้เขียน

ก้อง ฤทธิ์ดีอัจฉริยะนักวิจารณ์ภาพยนตร์ นักเขียน นักแปล เจ้าของสำนวนสละสลวย มือรางวัลระดับโลก

ก้อง ฤทธิ์ดี
อัจฉริยะนักวิจารณ์ภาพยนตร์ นักเขียน นักแปล เจ้าของสำนวนสละสลวย มือรางวัลระดับโลก

อัลบั้มภาพ ว่าด้วย Pontianak ผีตายทั้งกลมของเอเชียอาคเนย์ ภาพที่ 2 / 8

ว่าด้วย Pontianak ผีตายทั้งกลมของเอเชียอาคเนย์