รำลึกถึง “แมกซ์ ฟอน ซีโดว” โดย ก้อง ฤทธิ์ดี

ใบหน้าอันเยือกเย็นราวรูปสลักหิน รูปร่างสูงใหญ่ หนักแน่น เสียงที่ทุ้มลึก แมกซ์ ฟอน ซีโดว (Max von Sydow) ดาราสวีเดนอันเป็นตำนานคนหนึ่งของประวัติศาสตร์ภาพยนตร์โลก เล่นหนังติดต่อกันยาวนานมาเกือบ 70 ปี ทั้งในบ้านเกิดที่สวีเดน ทั้งในยุโรป และในฮอลลีวูด

แมกซ์ ฟอน ซีโดว เสียชีวิตเมื่อในวันที่ 9 มีนาคมที่ผ่านมา ในวัย 90 ปี ปิดฉากชีวิตและอาชีพนักแสดงที่คนจดจำได้ทั้งโลกลงในที่สุด

สิ่งที่น่าสนใจคือ ฟอน ซีโดว เล่นหนังมายาวนานมากจนผ่านคนดูหลายรุ่น นักดูหนังรุ่นใหม่น่าจะจำเขาได้จากบท Three-Eyed Raven ใน Game of Thrones ถึงจะแสดงไม่เยอะ แต่ฟอน ซีโดว ช่างเป็นคนที่มีบุคลิกลึกลับและบางครั้งน่ากลัวจนเห็นครั้งเดียวก็จำได้ อีกบทในยุคหลังของเขาอยู่ใน Star Wars Episode VII: The Force Awakens เช่นกัน เขาออกไม่เยอะในบท ลอร์ซาน เทเกก้า สหายของฝ่ายต่อต้าน แต่ความอาวุโสและพลังเยือกเย็นของฟอน ซีโดว ทำให้หนังมีรัศมีน่าเกรงขามขึ้นมาทันที

Photo by Mark Mainz/Getty Images for AFI

บทที่ดังที่สุดของ แมกซ์ ฟอน ซีโดว มีสองบท คือบทอัศวินสงครามครูเสดใน The Seventh Seal หนังอมตะของผู้กำกับสวีเดน อิงมาร์ เบิร์กแมน ออกฉายในปี 1957 ตอนนั้น ฟอน ซีโดว อายุไม่ถึง 30 แต่หน้าตาอันเต็มไปด้วยเรื่องราว เส้นสาย และแววตาราวน้ำแข็ง ปรากฎชัดแล้วบนจอ ในฉากคลาสสิกตลอดกาลของ The Seventh Seal ฟอน ซีโดวนั่งลงเล่นหมากรุกกับยมทูต โดยเดิมพันคือหากเขาชนะ ยมทูตจะผัดผ่อนไม่เอาชีวิตเขาไป หนังปรัชญาว่าด้วยพระเจ้าและความตายเรื่องนี้ทำให้ ฟอน ซีโดว แจ้งเกิดในวงการหนังยุโรป เป็นบทที่คนดูหนังทั่วโลกยังจำได้ถึงเวลาจะผ่านไปหกสิบกว่าปี จากบทดังกล่าว ทำให้ ฟอน ซีโดว ได้แสดงหนังของผู้กำกับ อิงมาร์ เบิร์กแมน ต่อๆ มาอีกหลายเรื่อง ล้วนแต่เป็นหนังที่ลึกซึ้งในปรัชญามนุษย์นิยมและการตั้งคำถามถึงพระเจ้าและชะตากรรม อย่าง Wild Strawberries, Hour of the Wolf, Winter Light, Through the Glass Darkly ในเรื่อง The Virgin Spring ฟอน ซีโดวแสดงเป็นพ่อที่ลูกสาวถูกข่มขืนและฆ่า เมื่อเขาได้เจอกับฆาตกรที่จับพลัดจับผลูมาขออาศัยในบ้าน พ่อที่โกรธแค้นจะทำอย่างไร (หนังเรื่องนี้ได้รางวัลออสการ์และต่อมาถูกรีเมคเป็นหนังสยองขวัญ Last House on the Left โดย เวส คราเวน)

อีกบทหนึ่งที่คนดูจำได้ไม่ลืม คือบทบาทหลวงเมอร์รินในหนังผี The Exorcist ตอนนั้น แมกซ์ ฟอน ซีโดว อายุประมาณ 44 ปี แต่เขาเป็นดาราที่ “ดูสูงวัย” – หรือจะบอกว่าดูน่าเกรงขาม – มาตั้งแต่อายุยังไม่มากและดูเหมาะเจาะอย่างยิ่งกับบทหลวงพ่อผู้ประสบวิบากกรรมทางร่างกายและจิตวิญญาณเมื่อต้องต่อกรและขับไล่ปีศาจร้ายที่สิงร่างเด็กสาว ท้าทายศรัทธาและความเชื่อในพระเจ้า (ราวกับเป็นหนัง อิงมาร์ เบิร์กแมน ด้านกลับที่ไม่เน้นปรัชญาและเน้นความเสียวสันหลังแทน) บทพระที่ปราบผีจนตายของเขา ทำให้คนดูทั้งสงสารและยังสั่นสะเทือนความเชื่อที่ว่าผู้ทรงศีลสามารถกำราบความชั่วร้ายใดๆ ในโลกได้ ซึ่งไม่เป็นความจริงเลยในบริบทของหนัง

สองบทดังกล่าวอาจจะเป็นที่จดจำ แต่ แมกซ์ ฟอน ซีโดว เล่นหนังโรงและทีวีนับร้อยเรื่องตั้งแต่ปี 1949 ถึง 2018 หรือ 69 ปีเต็มๆ หนังดังๆ ที่เราอาจจะจำได้ยังมี Escape to Victory (ชื่อไทยคือ เตะแหลกแล้วแหกค่าย), Flash Gordon หนังอวกาศยุคแรกๆ, Hannah and Her Sisters ของผู้กำกับวูดดี อัลเลน, Dune หนังไซไฟอย่างหลอนของผู้กำกับเดวิด ลินช์ อย่างที่ว่า คนดูรุ่นหลังๆ ยังจำเขาได้จาก Judge Dredd รวมทั้ง Shutter Island และจากบทหัวหน้าของ ทอม ครูซ ในหนังไซไฟ Minority Report หรือแม้กระทั่งเสียงพากย์ของเขาใน The Simpsons

ตัวผู้เขียนเคยได้เจอและสัมภาษณ์ ฟอน ซีโดว ตอนที่เขาโปรโมทหนังเรื่อง Extremely Loud and Incredibly Close หนังดราม่าของผู้กำกับสตีเฟน ดัลดรี้ เมื่อประมาณปี 2011 เท่าที่จำได้ ฟอน ซีโดว รูปร่างสูงใหญ่อย่างที่เห็นในหนัง (แกสูง 193 ซม.) เป็นผู้ใหญ่ใจดี ให้เกียรติ สุภาพ และมีน้ำเสียงทุ้มกังวานอย่างที่เราได้ยินในหนังเช่นกัน

ดาวดวงสำคัญได้ลาโลกไปอีกหนึ่งดวง แต่ แมกซ์ ฟอน ซีโดว จะยังเป็นที่จดจำตลอดไปในฐานะนักแสดงที่เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์ภาพยนตร์โลก

 

เกี่ยวกับผู้เขียน

ก้อง ฤทธิ์ดี
อัจฉริยะนักวิจารณ์ภาพยนตร์ นักเขียน นักแปล เจ้าของสำนวนสละสลวย มือรางวัลระดับโลก