A Hidden Life: ไร้สวรรค์สำหรับเสรีชน โดย ก้อง ฤทธิ์ดี

ฉากหลังของ A Hidden Life หนังใหม่ของผู้กำกับ เทอร์เรนซ์ มาลิค คือหมู่บ้านในหุบเขาในชนบทของออสเตรียในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง หมู่บ้านที่ทำเกษตร เลี้ยงสัตว์ ผู้คนมีชีวิตเรียบง่ายในโอบล้อมของภูเขาสูงสงัดและป่าไม้ชอุ่ม ทุ่งหญ้าเขียวขจีไกลลิบๆ และดอกไม้สะพรั่ง วิวทิวทัศน์สวยจับใจแบบโปสการ์ด ถึงขั้นที่ว่าให้ดูวิวอย่างเดียวเราก็คงยอมนั่งดูหนังที่ความยาวเกือบ 3 ชั่วโมงเรื่องนี้ได้

แต่ความงามราวสวงสวรรค์นี้กลายเป็นฉากหลังของการต่อสู้ของจิตวิญญาณครั้งสำคัญ A Hidden Life สร้างจากเรื่องจริงของขาวนาชื่อ ฟรานซ์ ยาเกอร์สตาทเตอร์ ผู้ยืนยันปฏิเสธการเข้าร่วมเป็นทหารกับกองทัพนาซี ไม่สรรเสริญ ไฮล์ ฮิตเลอร์! ยืนหยัดในการตัดสินใจที่จะไม่ร่วมสังคกรรมกับสิ่งที่เขาเห็นว่าผิดศีลธรรมอย่างร้ายกาจ ชีวิตในหุบเขาแสนสุขของฟรานซ์ กับภรรยา ค่อยๆ เปลี่ยนไปเป็นความทุกข์เมื่อเพื่อนบ้านต่างเห็นเขาเป็นคนขวางโลก จนสุดท้ายเขาถูกนาซีจับเข้าคุกเพื่อบังคับขู่เข็ญให้เปลี่ยนใจ

น่ายินดีที่ A Hidden Life ได้เข้าเข้าฉายในโรงเมืองไทย (ที่ House Samyan เท่านั้น) โดยเฉพาะนี่เป็นช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อ สดๆ ร้อนๆ หลังโควิด-19 ช่วงที่คนดูอาจจะยังไม่กระตือรือล้นกลับเข้าโรงหนังอย่างหนาแน่นเหมือนแต่ก่อน แต่หนังอย่าง A Hidden Life เป็นหนังที่ต้องดูในโรงเท่านั้น จึงจะสัมผัสได้ถึงสุนทรียศาสตร์เฉพาะตัวแบบ เทอร์เรนซ์ มาลิค คนทำหนังที่เพียรพยายามใช้กล้องและภาพเคลื่อนไหวเพื่อบรรลุความบริสุทธิ์ผุดผ่องของตัวตนและปรัชญาการมีชีวิต ภาพในหนังของมาลิค – โดยเฉพาะในเรื่องนี้ – ทำหน้าที่เป็นประตูที่ยกระดับการรับรู้ของคนดูให้ก้าวข้ามสิ่งที่มองเห็นไปสู่จิตวิญญาณที่เหนือกว่า ว่ากันตรงๆ ก็คือ หนังอย่างนี้ไม่ใช่ “หนังง่าย” เป็นหนังเรียกร้องความตั้งใจและสมาธิจากคนดู โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่คนอาจจะเสพติดการดูหนังแบบลุกนั่งได้ตามใจแบบการดูหนังออนไลน์ในช่วงที่ผ่านมา แต่ในขณะเดียวกัน นี่เป็นหนังที่เหมาะสมเหลือเกินในการเปิดโรงภาพยนตร์อีกครั้ง เพราะเป็นหนังที่ทำให้เสน่ห์ลึกลับและมนต์วิเศษของภาพยนตร์จอใหญ่ กลับมาอยู่ในใจคนรักหนังได้อย่างสมศักดิ์ศรี

ผู้เขียนชื่นชอบหนังของมาลิคในยุคทศวรรษ 1970 อย่าง Badlands และ Days of Heaven หนังที่ผสมผสานความเป็นกวีลื่นไหลของภาพ เข้ากับภูมิทัศน์และค่านิยมแบบอเมริกันดั้งเดิมได้อย่างน่าทึ่ง และยังนิยมชมชอบในเรื่อง The Tree of Life หนังรางวัลปาล์มทองจากปี 2010 ที่มี แบรด พิทท์ แสดงนำ แต่หลังจากนั้น หนังของมาลิค อย่าง To the Wonders, Knight of Cups และ Song to Song กลายเป็นหนังที่อืดอาดและหมกมุ่นกับสไตล์จนกลายเป็นการกีดกันคนดู โดยเฉพาะเมื่อหนังเหล่านี้เหมือนจะวนเวียนอยู่กับเรื่องความรักและความผิดหวัง

A Hidden Life ถือว่าเป็นการคืนฟอร์มของ เทอร์เรนซ์ มาลิค ถึงแม้สไตล์การเคลื่อนกล้องอันลื่นไหล การใช้เสียง voice over เพื่อบรรยายความคิด ความรู้สึกของตัวละคร จะเหมือนกันหนังส่วนใหญ่ของเขา แต่คราวนี้ ประเด็นทางศีลธรรมอันเป็นแก่นของเรื่อง อันว่าด้วยหัวใจเสรีของปัจเจกและการไม่ยอมแพ้ต่ออำนาจ มีน้ำหนักมากพอที่จะฟาดเราให้อยู่กับเนื้อเรื่องไปตลอด ไม่ว่าความ “เลื่อนลอย” ราวกับสายลมของภาพจะชวนให้เราเคลิ้มแค่ไหน ที่สำคัญ ฟอร์มของหนัง (หรือสุนทรียศาสตร์ของภาพ) ส่งเสริมปรัชญาภาพยนตร์ของมาลิค อันว่าด้วยการแสวงหาการรับรู้เบื้องลึกและเพ่งพินิจการมีอยู่ของตัวตน

อีกทั้งการแสวงหาที่ทางของมนุษย์ในวงล้อมของธรรมชาติอันมหึมา ดินแดนชนบทอันสวยงามหมดจดของออสเตรีย จึงไม่ได้เป็นเพียง “ฉาก” ของท้องเรื่อง แต่เป็นองค์ประกอบหนึ่งของชีวิตและเสรีภาพที่ประกอบขึ้นเป็นตัวตนของ ฟรานซ์ ยาเกอร์สตาทเตอร์ และภรรยา ในบรรยากาศของการกดขี่และริดรอนเจตจำนงเสรีของมนุษย์ ซึ่งจะว่าไป ก็ไม่ได้เป็นเพียงบริบทของประวัติศาสตร์ยุคสงครามโลกเท่านั้น แต่ยังคงเป็นสิ่งที่ผู้คนจำนวนมากยังสัมผัสได้ในปัจจุบันในหลายๆ พื้นที่ทั่วโลก

ย้ำอีกครั้งว่า A Hidden Life เป็นหนังที่ถูกออกแบบมาให้ชมในโรงภาพยนตร์ และนี่น่าจะเป็นโอกาสเดียวที่คนดูหนังในไทยจะได้ชมกัน หนังจะเข้าฉายวันที่ 19 มิถุนายนนี้ นี่โรง House Samyan ที่สามย่านมิตรทาวน์ เท่านั้น

เกี่ยวกับผู้เขียน

ก้อง ฤทธิ์ดี
นักเขียน/นักวิจารณ์ภาพยนตร์ที่คร่ำหวอดอยู่ในวงการมากว่า 25 ปี