ความหมายเพลง “สรรเสริญพระบารมี” แบบวรรคต่อวรรค

สังเกตไหมคะว่า เพลงสรรเสริญพระบารมีที่เราร้องกันอยู่จนติดปาก เต็มไปด้วยคำศัพท์ภาษาไทยที่เป็นที่ใช้เฉพาะในงานประพันธ์เสียส่วนใหญ่ บางคำบางคนอาจจะไม่เคยเจอที่ไหนมาก่อนเลยด้วยซ้ำ

เมื่อเรากำลังจะได้ชมผลงานการรวมตัวร้องเพลงสรรเสริญพระบารมีของพสกนิกรชาวไทยที่รักในหลวง ร.9 ที่ท้องสนามหลวงกันกว่า 177,000 คนในเร็ววันนี้ เรามาอ่านความหมายที่แท้จริงกันแบบวรรคต่อวรรคของเพลงนี้กันดีกว่าค่ะ เมื่อใดที่ร้องเพลงนี้อีกครั้ง จะได้ซาบซึ้งในทุกที่ร้องมากยิ่งขึ้น

 

ข้าวรพุทธเจ้า

หมายถึง ข้าพเจ้าทั้งหลาย ซึ่งเป็นข้าของพระองค์ผู้ประดุจดังพระพุทธเจ้า โดยพระพุทธเจ้าในที่นี้ก็คือ เป็นผู้ตรัสรู้และโปรดมวลมนุษย์ให้บรรลุธรรม ให้พ้นจากกิเลส เพราะในมโนทัศน์ของไทยโบราณถือว่ากษัตริย์คือพระโพธิสัตว์

 

เอามโนและศิระกราน

หมายถึง ขอเอาดวงใจและศีรษะก้มน้อมกราบ

 

นบพระภูมิบาล บุญดิเรก

หมายถึง ขอนบไหว้พระผู้ปกครองแผ่นดิน  ผู้มีบุญญาธิการอันใหญ่หลวง

 

เอกบรมจักริน

หมายถึง ทรงเป็นวงศ์แห่งพระจักรีอันประเสริฐ

 

พระสยามินทร์

หมายถึง เป็นผู้เป็นใหญ่แห่งสยาม

 

พระยศยิ่งยง

หมายถึง เกียตริยศของพระองค์นั้นยิ่งใหญ่และยืนนาน

 

เย็นศิระเพราะพระบริบาล

หมายถึง พวกเราจึงร่มเย็นด้วยการปกครองของพระองค์

 

ผลพระคุณ ธ รักษา ปวงประชาเป็นสุขศานต์

หมายถึง พระคุณของพระองค์มีผลรักษาปวงประชาให้เป็นสุข

 

ขอบันดาล ธ ประสงค์ใด

หมายถึง ขอพระคุณนั้น บันดาลให้สิ่งที่พระองค์ประสงค์สำเร็จตามความปรารถนา 

 

จงสฤษฎ์ดัง หวังวรหฤทัย

หมายถึง ขอให้ได้ดังใจหวัง

 

ดุจถวายชัย ชโย

หมายถึง ดังที่ได้น้อมเกล้าฯ ถวายพระพรชัย

 

ความหมายโดยรวมของเพลงสรรเสริญพระบารมี คือ ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายขอกราบไว้พระองค์ผู้มีบุญญาธิการ ซึ่งพระองค์ที่ปกครองปวงชนให้เป็นสุข ด้วยใบบุญของพระองค์ประชาชนจึงสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ จึงขอบันดาลให้พระองค์สมประสงค์ในทุกสิ่ง เป็นการถวายพระพรชัยแด่พระองค์

 

 

ถอดความโดย:
รศ.ดร.ดวงมน จิตรจำนงค์ อาจารย์ภาควิชาภาษาไทยคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ม.สงขลานครินทร์วิทยาเขตปัตตานี เมธีอาวุโส สกว.สาขาวรรณคดี ปี 2547