พระราชพิธีบรมราชาภิเษก: อภิเษก

อภิเษก

คำว่า อภิเษก มาจากคำภาษาสันสกฤต แปลว่า การรดอันยิ่ง ใช้หมายถึงแต่งตั้งโดยการทำพิธีรดน้ำ มีปรากฏในจารึกสมัยสุโขทัย ดังมีปรากฏในจารึกวัดศรีชุมมีข้อความว่า
“...พ่อขุนผาเมืองจึงอภิเษกพ่อขุนบางกลาวหาว ให้เมืองสุโขทัย ให้ทั้งชื่อตนแก่พระสหายเรียกชื่อศรีอินทรบดินทราทิตย์ [สี-อิน-ทฺระ-บอ-ดิน-ทฺรา-ทิด]”

การอภิเษกมีได้หลายกรณี นอกจากการอภิเษกให้ขึ้นครองเมืองแล้ว ยังมีกรณีอื่นๆ อีก เช่น ในไตรภูมิพระร่วง มีเรื่องเล่าถึงเศรษฐีผู้หนึ่งชื่อโชติกเศรษฐี [โช-ติ-กะ-เสด-ถี] มีสมบัติมากมาย เป็นต้นว่า มีปราสาท ๗ ชั้น ประดับด้วยแก้ว ๗ ประการ มีกำแพงแก้วล้อมบ้าน ๗ ชั้น มีต้นกัลปพฤกษ์เรียงกันเป็นแถวระหว่างกำแพงแก้วทุกชั้น และมีขุมทองที่มุมบ้านทั้ง ๔ มุม พระเจ้าพิมพิสารผู้เสวยราชย์ในเมืองราชคฤห์ [ราด-ชะ-คฺรึ] จึงทรงอภิเษก คือทรงแต่งตั้งให้เป็นมหาเศรษฐี ดังมีข้อความว่า “พระญานั้น ธ จึงให้เอาเศวตฉัตรมาอภิเษกมหาเศรษฐี”

คำว่า อภิเษก ใช้ประกอบกับคำอื่นได้คำสมาสหลายคำ เช่น ราชาภิเษก มุรธาภิเษก ปราบดาภิเษก