รู้หรือไม่ “บันไดเลื่อน” ถูกประดิษฐ์ขึ้นให้เป็น “เครื่องเล่น” ในสวนสนุก

Highlight

• ในปี ค.ศ. 1859 นาธาน เอเมส จากรัฐมิชิแกน ประเทศสหรัฐอเมริกา มีความคิดที่จะประดิษฐ์เครื่องจักรที่ชื่อว่า “Revolving Stairs (บันไดหมุนเวียน)” ขึ้น โดนมีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม ขับเคลื่อนด้วยพลังงานไอน้ำ ในขณะที่ด้านหนึ่งเลื่อนขึ้น อีกด้านก็จะเลื่อนลง 
• ในปี ค.ศ. 1896 บันไดเลื่อนถูกใช้ในฐานะ “เครื่องเล่น” ของสวนสนุกบนเกาะโคนีย์ รัฐนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา โดยเครื่องเล่นดังกล่าวจะให้ผู้ชายนั่งคร่อม ในขณะที่ผู้หญิงนั่งหันข้าง 
• บัณฑิตวิทยาลัยการออกแบบ มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ได้ยกให้บันไดเลื่อนเป็นสิ่งประดิษฐ์ ที่มีความสำคัญมากที่สุดในวงการการตลาดแบบค้าปลีก โดยไม่มีสิ่งประดิษฐ์ชิ้นไหนที่จะมีอิทธิพลกับการจับจ่ายซื้อของได้เท่ากับบันไดเลื่อนอีกแล้ว
• บันไดเลื่อนเข้ามายังประเทศไทย พร้อมการถือกำเนิดขึ้นของห้างสรรพสินค้า “ไทย ไดมารู” ตั้งอยู่ที่ศูนย์การค้าราชประสงค์ บริเวณเซ็นทรัลเวิลด์ โดยเปิดบริการครั้งแรกเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2507 

ข่าวน่าตกใจเรื่อง “อุบัติเหตุบันไดเลื่อน” ณ สนามบินดอนเมือง สร้างความหวาดกลัวและความไม่ไว้วางใจในเครื่องจักรมอเตอร์ไฟฟ้าชนิดนี้อีกครั้ง แน่นอนว่าอุบัติเหตุเป็นสิ่งที่ไม่มีใครอยากให้เกิดขึ้น ทว่า นี่ก็ไม่ใช่ครั้งแรกที่เกิดเหตุการณ์ในลักษณะนี้ขึ้น และทุกภาคส่วนก็อาจจะต้องให้ความสำคัญกับการตรวจสอบความปลอดภัยให้มากกว่านี้ แต่รู้หรือไม่ว่า บันไดเลื่อนเคยถูกประดิษฐ์ขึ้นให้เป็น “เครื่องเล่น” ในสวนสนุก 

แล้วทำไมเครื่องเล่นในสวนสนุก จึงกลายมาเป็นสิ่งสำคัญต่อการดำเนินชีวิตของคนเมืองดังเช่นทุกวันนี้ Sanook พาทุกคนย้อนดูต้นกำเนิดของบันไดเลื่อน ก่อนจะกลายเป็นสิ่งประดิษฐ์ที่เปลี่ยนแปลงความคิดเรื่องการใช้พื้นที่ไปตลอดกาล 

กำเนิด “บันไดเลื่อน”

ข้อมูลเกี่ยวกับเครื่องจักรที่มีลักษณะคล้ายกับบันไดเลื่อน ปรากฏขึ้นในช่วงกลางศตวรรษที่ 19 หรือสองปีหลังจาก “ลิฟต์โดยสาร” ตัวแรกของโลกถือกำเนิดขึ้น โดยในปี ค.ศ. 1859 นาธาน เอเมส จากรัฐมิชิแกน ประเทศสหรัฐอเมริกา มีความคิดที่จะประดิษฐ์เครื่องจักรที่ชื่อว่า “Revolving Stairs (บันไดหมุนเวียน)” ขึ้น โดนมีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม ขับเคลื่อนด้วยพลังงานไอน้ำ ในขณะที่ด้านหนึ่งเลื่อนขึ้น อีกด้านก็จะเลื่อนลง พร้อมกับจดสิทธิบัตรการประดิษฐ์ให้กับสิ่งประดิษฐ์ของเขาชิ้นนี้ จึงถือว่าบันไดหมุนเวียนของเอเมสคือบันไดเลื่อน “ตัวแรก” ของโลก อย่างไรก็ดี เอเทสเสียชีวิตในปี ค.ศ. 1860 จึงทำให้บันไดเลื่อนในความคิดของเขาไม่ได้ถูกประดิษฐ์ขึ้นมาเพื่อใช้จริง 

Brooklyn Museum

บันไดเลื่อนตัวแรกของโลกที่ใช้งานได้จริง ได้รับการจดสิทธิบัตรในปี ค.ศ. 1892 โดยฝีมือของเจสซี ดับเบิลยู. รีโน และถูกนำมาใช้ในปี ค.ศ. 1896 อย่างไรก็ตาม บันไดเลื่อนดังกล่าวไม่ได้ถูกใช้เป็นบันไดเลื่อนสำหรับให้คนโดยสาร แต่ถูกใช้ในฐานะ “เครื่องเล่น” ของสวนสนุกบนเกาะโคนีย์ รัฐนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา โดยเครื่องเล่นดังกล่าวจะให้ผู้ชายนั่งคร่อม ในขณะที่ผู้หญิงนั่งหันข้าง แล้วเครื่องเล่นก็จะเลื่อนขึ้นไปที่ความสูงประมาณ 2 เมตร ในเวลา 13 วินาที ทั้งนี้ ในช่วงเวลาเดียวกัน ก็มีนักประดิษฐ์ 2 คน คือจอร์จ วีลเลอร์ และชาลส์ ซีเบอร์เกอร์ ที่ได้ต่อยอดความคิดของรีโน และออกแบบกลไกบันไดเลื่อนออกมา 

จอร์จ วีลเลอร์ ได้ออกแบบและสร้างกลไกราวจับเคลื่อนที่และขั้นบันไดแนวราบ ขณะที่ชาลส์ ซีเบอร์เกอร์ ได้ซื้อสิทธิบัตรของรีโน ในปี ค.ศ. 1989 และเข้าร่วมทำงานกับบริษัทโอทิส เอเลเวเทอร์ ที่พัฒนาบันไดเลื่อนแบบก้าวตัวแรกขึ้น และซีเบอร์เกอร์นี่เอง ที่เป็นคนสร้างคำว่า “Escalator” ขึ้น โดยมีรากศัพท์จากภาษาละติร ของคำว่า elevator และ scala 

บันไดเลื่อนเปลี่ยนโลก

ปี ค.ศ. 1896 ห้างสรรพสินค้า Siegel Cooper ในนิวยอร์ก เป็นห้างสรรพสินค้าแห่งแรกที่ติดตั้งบันไดเลื่อน เพื่ออำนวยความสะดวกให้กับลูกค้า ต่อมา ในปี ค.ศ. 1900 บริษัทโอทิส เอเลเวเทอร์ ได้จัดแสดงบันไดเลื่อนแบบก้าวเป็นครั้งแรก ณ งานมหกรรมโลก (Paris Exposition)  จากนั้น บันไดเลื่อนก็แพร่กระจายออกไปทั่วโลก เช่น อังกฤษ ญี่ปุ่น เป็นต้น

บัณฑิตวิทยาลัยการออกแบบ มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ได้ยกให้บันไดเลื่อนเป็นสิ่งประดิษฐ์ ที่มีความสำคัญมากที่สุดในวงการการตลาดแบบค้าปลีก โดยไม่มีสิ่งประดิษฐ์ชิ้นไหนที่จะมีอิทธิพลกับการจับจ่ายซื้อของได้เท่ากับบันไดเลื่อนอีกแล้ว เพราะบันไดเลื่อนสามารถเคลื่อนย้ายคนจากชั้นหนึ่งไปอีกชั้นหนึ่งได้ ในเวลาไม่กี่วินาที ทำให้ลูกค้าสามารถเดินดูสินค้าได้สะดวกสบายมากขึ้น 

ไม่ใช่แค่ปฏิวัติการช็อปปิ้งเท่านั้น แต่บันไดเลื่อนยังช่วยสร้างประสบการณ์ใหม่ให้กับกิจกรรมในชีวิตของมนุษย์อีกด้วย โดยบันไดเลื่อนได้เปลี่ยนโฉมหน้าของการขนส่งสาธารณะไปอย่างสิ้นเชิง เมื่อมันถูกติดตั้งในสถานีรถไฟใต้ดิน ในมหานครนิวยอร์กและลอนดอนในช่วงต้นของศตวรรษที่ 19 เช่นเดียวกับในพื้นที่ทำงาน ที่บันไดเลื่อนได้กลายเป็นเครื่องมือของสถานที่ทำงานที่มีประสิทธิภาพ โดยนายจ้างติดตั้งบันไดเลื่อนเพื่อช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานให้กับลูกจ้างนั่นเอง

บันไดเลื่อนตัวแรกของประเทศไทย

บันไดเลื่อนเข้ามายังประเทศไทย พร้อมการถือกำเนิดขึ้นของห้างสรรพสินค้า “ไทย ไดมารู” ตั้งอยู่ที่ศูนย์การค้าราชประสงค์ บริเวณเซ็นทรัลเวิลด์ โดยเปิดบริการครั้งแรกเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2507 

เจาะเวลาหาอดีต

ห้างไดมารูเป็นห้างสรรพสินค้าเก่าแก่ของญี่ปุ่น เข้ามาเปิดสาขาแรกในประเทศไทย โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อรองรับลูกค้าชาวญี่ปุ่นที่เข้ามาทำงานในประเทศไทย ในภาพยนตร์โฆษณาของห้างสรรพสินค้าแห่งนี้ ได้มีการประชาสัมพันธ์บันไดเลื่อนตัวแรกของไทย พร้อมเน้นเรื่องความทันสมัยของห้างสรรพสินค้า 

นอกจากนี้ ห้างไดมารูยังเคยถูกใช้เป็นจุดที่นิสิตนักศึกษาใช้เป็นที่รณรงค์ต่อต้านสินค้าจากต่างประเทศ ในช่วงปี พ.ศ. 2516 ก่อนจะขยายตัวเป็นการเรียกร้องประชาธิปไตย จนเกิดเป็น “วันมหาวิปไยค” วันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516