ทำไมตำแหน่ง "Libero" ในวอลเลย์บอลถึงจำเป็นต้องตัวเล็ก?

ทุกครั้งที่คุณดูการแข่งขันวอลเลย์บอล เราเชื่อว่าคุณอาจจะเห็นผู้เล่นคนหนึ่ง จาก 6 คนของแต่ละฝั่ง ที่สวมชุดแข่งสีต่างจากคนอื่นๆ ในทีม.. ตำแหน่งดังกล่าว ถูกเรียกว่า "ลิเบโร"

ตำแหน่ง ลิเบโร เกิดขึ้นเมื่อใด? มีหน้าที่ความรับผิดชอบอย่างไร? และเหตุใด เราถึงเห็นผู้เล่นตัวเล็ก ที่มีความสูงไม่มากนัก เล่นในตำแหน่งนี้เสมอ?

ติดตามหาคำตอบได้ที่นี่

ตำแหน่งที่เพิ่งถูกสร้าง

อย่างที่เราทราบกันว่า ในเกมวอลเลย์บอล แต่ละทีมจะมีผู้เล่น 6 คนในสนาม ซึ่งก็จะมีตำแหน่งอย่างชัดเจน..

ตัวตบหัวเสา (Outside Hitter), บอลเร็ว หรือ ตัวบล็อก (Middle Blocker), ตัวตีตรงข้าม หรือ บีหลัง (Opposite Hitter) รวมถึง ตัวเซ็ต (Setter) คือชื่อตำแหน่งที่คุณๆ น่าจะจำได้ขึ้นใจ แต่สำหรับ ลิเบโร (Libero) ตำแหน่งนี้เข้ามามีบทบาทในกีฬาตบลูกยางได้อย่างไร?

อันที่จริง ตำแหน่งลิเบโร เพิ่งจะถือกำเนิดในกีฬาวอลเลย์บอลเมื่อปี 1998 นี้เอง โดยเป็นแนวคิดของ FIVB หรือ สหพันธ์วอลเลย์บอลนานาชาติ ที่ต้องการเพิ่มเติมสิ่งใหม่ๆสู่กีฬาตบลูกยาง

สิ่งหนึ่งที่เป็นเอกลักษณ์ของตำแหน่งนี้ คือ ผู้เล่นจะต้องสวมใส่ชุดที่มีสีต่างจากเพื่อนร่วมทีมคนอื่นๆ ซึ่งเรื่องดังกล่าวมีเหตุผลอยู่..

ตามกติกาการแข่งขันกีฬาวอลเลย์บอลนั้น จะมีการเปลี่ยนตัวได้มากสุด 6 คนต่อเซต โดยผู้เล่นสำรองจะต้องเปลี่ยนตัว เข้า-ออก กับผู้เล่นคนใดคนหนึ่งในสนาม และสามารถเปลี่ยนตัวกลับเข้ามาเล่นได้อีกเพียงครั้งเดียวเท่านั้น

อย่างไรก็ตาม สำหรับตำแหน่งลิเบโรนั้นมีข้อยกเว้น คือผู้เล่นตำแหน่งนี้สามารถเปลี่ยนตัวกับผู้เล่นคนใดก็ได้ และไม่มีความจำเป็นที่จะต้องเปลี่ยนตัวกับผู้เล่นคนเดิมเวลาที่ต้องการให้ลิเบโรออกจากสนาม ที่สำคัญคือ การเปลี่ยนผู้เล่นตำแหน่งลิเบโรลงสนาม จะไม่ถูกนับรวมไปกับโควตาการเปลี่ยนตัวต่อเซตอีกด้วย โดยสามารถเปลี่ยนตัวเมื่อไหร่ก็ได้ ขอให้จบการเล่นแต่ละแต้มก่อนเท่านั้น

ด้วยเหตุผลดังกล่าว ทำให้ลิเบโร คือตำแหน่งที่ช่วยเพิ่มมิติใหม่ในการเล่นวอลเลย์บอล ซึ่งเพิ่มความสนุก ตื่นเต้น เร้าใจ แก่แฟนๆอย่างแท้จริง

เหตุผลที่ต้องใช้คนตัวเล็ก

กติกาที่อนุญาตให้เปลี่ยนตัวได้อย่างอิสระกว่าตำแหน่งอื่นๆของลิเบโรในกีฬาวอลเลย์บอลนั้น จะว่าไปก็สอดคล้องกับรากศัพท์ภาษาอิตาลี ที่แปลว่า "อิสระ" อย่างลงตัว

อย่างไรก็ตาม ในความอิสระนั้นก็มีข้อจำกัดอยู่ คือผู้เล่นตำแหน่งนี้จะไม่สามารถเข้าไปเล่นในพื้นที่แถวหน้าได้ ไม่ว่าจะเป็นการกระโดดตบ บล็อก หรือเซ็ต รวมถึงการเสิร์ฟด้วย (ยกเว้นในการแข่งขันระดับมหาวิทยาลัยของสหรัฐอเมริกา ที่สามารถเสิร์ฟได้) ทำให้การเปลี่ยนตัวของตำแหน่งลิเบโรส่วนใหญ่ จะถูกเปลี่ยนตัวกับผู้เล่นในแถวหลังเท่านั้น

ขณะเดียวกัน อย่างที่ได้กล่าวไปข้างต้นว่า ตำแหน่งลิเบโร เกิดขึ้นเพื่อสร้างมิติใหม่ให้กับการเล่นวอลเลย์บอล สิ่งนั้นคือ "การเล่นเกมรับ" ด้วยเหตุนี้ ลิเบโร จึงมีความหมายในกีฬาวอลเลย์บอลว่าเป็นตำแหน่ง "ตัวรับอิสระ" นั่นเอง

ตามที่ได้กล่าวไปข้างต้นว่า ผู้เล่นตำแหน่งลิเบโร จะอยู่ได้แค่ในแนวหลังเท่านั้น ทำให้หน้าที่สำคัญของลิเบโร คือการรับบอลตบ โดยเฉพาะจากผู้เล่นตำแหน่งหัวเสาของทีมคู่แข่งที่จะโจมตีเข้าใส่ 

และเมื่อกติกาวอลเลย์บอลถูกปรับเปลี่ยน ให้บอลที่เสิร์ฟพลิกเน็ตเป็นบอลดี สามารถเล่นต่อได้ รวมถึงมีการนับคะแนนแบบแรลลี่ สามารถเป็นแต้มได้ทั้งเมื่อเป็นฝ่ายเสิร์ฟหรือฝ่ายรับเสิร์ฟ ก็ทำให้การรับบอลเสิร์ฟ กลายเป็นอีกหนึ่งหน้าที่สำคัญไปด้วย

แน่นอนว่า ลูกตบกับลูกเสิร์ฟ หรือแม้กระทั่งลูกหยอดนั้น ล้วนคาดเดายาก จะตกลงที่แหน่งไหนของสนามก็ได้ ผู้ที่จะทำหน้าที่ "ด่านแรก" เพื่อรับบอล จะต้องมีการเคลื่อนไหวที่รวดเร็วด้วยเช่นกัน

แม้โดยปกติ จะเป็นที่ทราบกันดีว่า ความสูง คือปัจจัยสำคัญในการเล่นวอลเลย์บอล แต่ตามธรรมชาติแล้ว ก็ต้องแลกกับความคล่องตัวในการเคลื่อนไหว และนั่นทำให้ คนตัวเล็ก ที่มีการเคลื่อนไหวที่คล่องตัวกว่า กลายเป็นส่วนผสมที่ลงตัวสำหรับการเล่นตำแหน่งลิเบโร ซึ่งต้องเคลื่อนที่อย่างรวดเร็วเพื่อไปดักบอลที่อีกฝ่ายโจมตีมานั่นเอง

เป็นลิเบโรให้ดีต้องมีอะไร?

การเคลื่อนไหวอันคล่องแคล่ว รวดเร็ว ซึ่งเปรียบเสมือนเป็นพรที่พระเจ้ามอบให้คนตัวเล็กเป็นการชดเชยสิ่งที่ขาดหาย อาจเป็นหนึ่งในสิ่งสำคัญของการเล่นในตำแหน่งลิเบโรก็จริง

แต่การจะเป็นยอดลิเบโร แค่นั้นอาจไม่พอ..

เจฟฟ์ สมิธ (Jeff Smith) ผู้อำนวยการ Serve City โรงเรียนฝึกสอนวอลเลย์บอลสำหรับเยาวชนในสหรัฐอเมริกาเผยว่า "ในขณะที่ตัวเซ็ตเป็นผู้นำในเกมบุก ลิเบโรนี่แหละคือผู้นำในเกมรับ รวมถึงเป็นหัวใจและจิตวิญญาณของการรับลูกเสิร์ฟ รวมถึงผู้เล่นเกมรับทั้งหมดด้วย"

ด้วยเหตุดังกล่าว ลิเบโรที่ดี จึงควรต้องมีการรับบอล รวมถึงการขุดบอล (Digging) ที่อีกฝ่ายตั้งใจตบฝังที่ดี ไม่เพียงเท่านั้น ยังต้องมีการอ่านเกมที่แม่นยำว่าฝั่งคู่แข่งจะโจมตีด้วยรูปแบบใด จะมาด้วยลูกตบ หรือลูกหยอด ซึ่งนอกจากไอคิววอลเลย์บอลที่สูงแล้ว ยังต้องมีการสั่งการเพื่อนร่วมทีม เพื่อแบ่งหน้าที่ในเกมรับให้ชัดเจนด้วยเช่นกันว่า แต่ละคนจะต้องไปรอดักบอลที่ตำแหน่งไหน

อย่างไรก็ตาม ทักษะเกมรุก โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเซ็ตบอล ก็ถือเป็นสิ่งที่ผู้เล่นตำแหน่งลิเบโรไม่ควรละเลย ดังที่ เคน ชิบุยะ (Ken Shibuya) หนึ่งในทีมงานโค้ชวอลเลย์บอลของทีมชาติสหรัฐอเมริกาให้มุมมองว่า

"บางครั้ง คนที่ต้องทำหน้าที่รับบอลซึ่งอีกฝ่ายโจมตีมา อาจจะไม่ใช่ลิเบโรเสมอไป เพราะตัวเซ็ต อาจจะเป็นเป้าที่ถูกตีบอลใส่ ซึ่งตามกฎ ผู้ที่สัมผัสบอลแล้ว จะไม่สามารถสัมผัสบอลได้อีก ดังนั้น ลิเบโรนี่แหละ ที่จะต้องทำหน้าที่เซ็ตบอลให้ตัวตบหากจำเป็น"

แม้ผู้เล่นที่มักจะถูกนึกถึงเป็นคนแรกๆในกีฬาวอลเลย์บอล คือตำแหน่งสายทำแต้มอย่าง ตัวตบ ก็ตาม แต่คงปฏิเสธไม่ได้ว่า ทุกคนในทีมนั้นมีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง

และบางที ปัจจัยสู่ชัยชนะของทีมตบลูกยาง อาจจะมาจากคนที่ถูกเรียกได้ว่า "ตัวเล็กที่สุดในสนาม" อย่าง ลิเบโร ก็เป็นได้