เรื่องที่ไม่คุ้นเคย : อะไรทำให้ประเทศชาตินิยมอย่างจีนยอมให้ชาวบราซิลโอนสัญชาติ?

แม้การโอนหรือเปลี่ยนแปลงสัญชาติจะไม่ใช่เรื่องใหม่ของแต่ละประเทศในโลกนี้ โดยเฉพาะในวงการกีฬา ทว่าสำหรับประเทศจีนนั้นมันคือสิ่งที่พวกเขาไม่คุ้นเคย และนั่นคือเหตุผลที่ทำไมการโอนสัญชาติของ เอลเคสัน กองหน้าชาวบราซิลแท้ๆ 100% กลายเป็นเรื่องที่แปลกใหม่และเป็นประเด็นพูดคุยกันในวงกว้าง

และนี่คือเรื่องราวของการโอนสัญชาติที่ไม่ได้มีแค่ความเก่งของนักเตะแต่เพียงอย่างเดียวเท่านั้น จีน ชาติที่ภูมิใจในประวัติศาสตร์คิดอะไรอยู่ เหตุใดพวกเขาจึงยอมรับผู้เล่นที่ไม่มีเชื้อสายจีนแม้แต่เสี้ยวคนนี้เข้าเป็นส่วนหนึ่งในการชิงตั๋วฟุตบอลโลก 2022 กันแน่?

ทำไมถึงอยากได้ เอลเคสัน? 

"ผมอาจจะพิจารณาคำเชิญชวนนี้ดูอย่างจริงจัง หากเงื่อนไขมันเป็นในทิศทางที่ถูกต้องแล้วล่ะก็ มันย่อมเป็นเรื่องที่เป็นไปได้" นี่คือคำกล่าวของ เอลเคสัน กองหน้าชาวบราซิลของ กว่างโจว เอเวอร์แกรนด์ ที่ว่าไว้ก่อนที่เขาจะถูก มาร์เซโล่ ลิปปี้ เรียกตัวติดทีมชาติจีนชุดลุยศึกฟุตบอลโลก 2022 รอบคัดเลือก

Photo : www.mondofutbol.com

การให้สัมภาษณ์แบบนี้สื่อความว่าการที่ เอเคลสัน กลายเป็นผู้เล่นไร้สัญชาติจีนคนแรกในประวัติศาสตร์ที่ติดทีมชาติจีนนั้น มีจุดเริ่มต้นจากการที่ทีมชาติจีนต้องการตัวเขาอยู่ก่อนแล้วอย่างแน่นอน เพราะนับตั้งแต่ที่เข้ามาค้าแข้งในลีกจีนในปี 2013 เอลเคสัน กลายเป็นผู้เล่นระดับแถวหน้าที่สร้างผลงานยอดเยี่ยมและรักษาคุณภาพมาได้โดยตลอด

ที่สำคัญคือก่อนหน้าการโอนสัญชาติของ เอลเคสัน เพียงปีเดียว มีสโมสรที่พยายามจะเริ่มต้นการแปลงสัญชาตินักเตะต่างชาติอย่าง ปักกิ่ง กัวะอัน ที่ได้ดึงนักเตะต่างชาติ 2 รายที่ชื่อว่า จอห์น หู เซเตอร์ จาก นอร์เวย์ และ นิโค เยนนาริส จากอังกฤษ ในช่วงปลายปี 2018 ก่อนที่ทั้ง 2 คนจะได้ชื่อจีนว่า "หู หยงหยง" และ "หลี่ เขอ" ตามลำดับ

สิ่งที่ตามมาหลังจากนั้นคือ ปักกิ่ง กัวะอัน กลายเป็นทีมที่มีประสิทธิภาพมากขึ้นทันที เนื่องจากทั้ง 2 คนนั้นใช้สัญชาติจีนจึงลงเล่นได้โดยไม่ต้องนับเป็นโควต้าตัวต่างชาติ และเมื่อประสานเข้ากับโควต้าต่างชาติอีก 3 คนอย่าง เรนาโต้ ออกุสโต้, เฟร์นันโด (เคยติดทีมชาติบราซิลชุดใหญ่ทั้งคู่) และ เซดริก บาคัมบู กองหน้าตัวหลักทีมชาติคองโกชุดปัจจุบัน จึงทำให้ ปักกิ่ง กัวะอัน ขึ้นมาเป็นรองจ่าฝูงของ ไชนีส ซูเปอร์ลีก ในเวลานี้

เหนือสิ่งอื่นใดคือในรายของ หลี่ เขอ (เยนนาริส) นั้นก้าวขึ้นไปติดทีมชาติจีนในฐานะผู้เล่นแปลงสัญชาติคนแรกในประวัติศาสตร์ ซึ่งกุนซือของทีมอย่าง มาร์เซโล่ ลิปปี้ นั้นมองว่าการเข้ามาของอดีตนักเตะของ อาร์เซน่อล รายนี้คือสิ่งที่ทีมชาติจีนตามหา 

Photo : www.cnn.ph

"หลี่ เขอ เข้ากับทีมได้ดีมาก เขามีสมาธิตลอดตั้งแต่เริ่มเกมจนจบเกม" นี่คือสิ่งที่ ลิปปี้ บอกหลังจาก หลี่ เขอ ลงเล่นและทำประตูให้กับ จีน ได้ในเกมชนะ ฟิลิปปินส์ เมื่อเดือนมิถุนายนที่ผ่านมา 

เห็นได้ชัดว่าการโอนสัญชาตินั้นสามารถยกระดับได้ในระยะเวลาที่รวดเร็ว เพราะปัจจุบันทีมชาติจีนถือว่าอยู่ในยุคของ "ขาลง" นอกจาก อู๋ เหล่ย ที่เล่นในสเปนกับ เอสปันญอล แล้วผู้เล่นที่เหลือเป็นผู้เล่นอายุมากแต่ไร้ประสบการณ์ระดับนานาชาติ อ้างอิงจากทีมชุดเอเชี่ยน คัพ 2019 ที่ผ่านมา ที่จีนใช้งานนักเตะที่อายุแตะเลขสามถึง 9 คน (อายุเฉลี่ยของทีม 29 ปี) แต่ในทางกลับกันในบรรดาผู้เล่นสูงวัยนั้นมีเพียง เจิ้ง จื่อ คนเดียวที่เคยไปเล่นในต่างแดน ซึ่ง ณ เวลานั้น เจิ้ง จื่อ อายุ 38 ปีแล้ว และไม่น่าใช่กำลังหลักในอนาคตที่จะมาถึงแน่นอน การขาดประสบการณ์และคุณภาพของทีมชาติจีนนั้น แม้แต่ตัวของ มาร์เซโล่ ลิปปี้ ยังเคยยอมรับเองว่าทีมจีนชุดนี้ยังเป็นรองทีมหัวแถวอย่าง ญี่ปุ่น หรือ เกาหลีใต้ อีกมากโข

ดังนั้นเหตุมันง่ายนิดเดียวว่าทำไม จีน จึงต้องการให้ เอลเคสัน โอนสัญชาติมาติดธงทัพมังกร เพราะมันจะเป็นการยกระดับในระยะเวลาที่รวดเร็ว พวกเขาไม่มีเวลามากนักเพราะฟุตบอลโลก 2022 รอบคัดเลือกกำลังจะเริ่มต้นอยู่รอมร่อ และจีนเองก็ห่างจากฟุตบอลโลกรอบสุดท้ายมาแล้วถึง 17 ปี (ครั้งแรกและครั้งเดียวที่เข้ารอบสุดท้ายคือการแข่งขันปี 2002) ดังนั้นการมีกองหน้าสายจบสกอร์ที่ไว้ใจได้และอยู่ในระดับคุณภาพอย่าง เอลเคสัน ที่เคยถูกเรียกติดทีมชาติบราซิลมาแล้วเมื่อปี 2011 จึงเป็นทางลัดที่รวดเร็วที่สุดในการยกระดับทีมชาติจีนครั้งนี้ 

แล้วทำไมไม่โอนตั้งแต่แรก?

"การโอนสัญชาตินักเตะนั้นสามารถเพิ่มระดับความแข็งแกร่งของทีมชาติจีนได้แน่นอน แม้หลายคนจะกังวลว่าเรื่องนี้จะกระทบถึงเหล่านักเตะท้องถิ่นรุ่นหลังๆ แต่ผมคิดว่ามันเป็นการแก้ไขปัญหาในระยะสั้นที่ดีมาก นักเตะเยาวชนรุ่นหลังจะได้วิชาจากแข้งโอนสัญชาติแน่ๆ คุณลองดูที่สโมสร กว่างโจว เอเวอร์แกรนด์ ดูก็ได้ นักเตะจีนหลายคนในทีมดีขึ้นมากจากประสบการณ์ที่ได้เล่นกับนักเตะต่างชาติ เช่นเดียวกันกับผู้เล่นโอนสัญชาตินั่นแหละ พวกเขาจะให้ประโยชน์กับนักเตะท้องถิ่นของเราในรุ่นต่อๆ ไป"

Photo : www.scmp.com

นี่คือคอมเมนต์ของ เช่า เจียยี อดีตปราการหลังทีมชาติจีนที่มีประสบการณ์พัฒนาตัวเองในวงล้อมของนักเตะต่างชาติเมื่อครั้งที่เขาไปเล่นให้กับทีมระดับ บุนเดสลีกา อย่าง 1860 มิวนิค, เอเนอร์กี้ ค็อตต์บุส และ ดุ๊ยส์บวร์ก 

คำถามคือถ้าโอนสัญชาติแล้วดีจริงๆ ทำไมจีนถึงเพิ่งจะมาเปลี่ยนเอาช่วงนี้กันแน่?

นอกจากเรื่องของระยะเวลาที่กระชั้นชิดจนต้องมีการผ่อนผันกฎหรือช่วยดำเนินงานให้เรื่องการโอนสัญชาติของ เอลเคสัน ลุล่วงโดยไวแล้ว อีกเหตุผลหนึ่งคือที่ จีน ไม่โอนสัญชาตินักเตะโควต้าต่างชาติในลีกนั้นคือความเข้มงวดของกฎหมายที่ถือเป็นเรื่องซับซ้อนและมีเงื่อนไขมากมาย 

กฎหมายการโอนสัญชาติของจีนแต่เดิมนั้น ผู้ที่ต้องการโอนสัญชาติมาเป็นจีนจะต้องมีเชื้อสายจีนอยู่แล้ว (ต้องมีคนใดคนหนึ่งในตระกูลอาทิ ปู่, ย่า, ตา, ยาย ที่เป็นชาวจีน) และอีกข้อหลักๆ คือหากผู้เล่นต่างชาติต้องการจะโอนสัญชาติเป็นชาวจีน พวกเขาต้องยกเลิกสัญชาติเก่าทิ้งเสียก่อน เพราะ จีน ไม่อนุญาตให้พลเมืองถือ 2 สัญชาติได้ 

Photo : esporte.uol.com.br

นี่คือความยุ่งยากในแง่ของกฎหมายที่ทำให้ก่อนหน้านี้ จีน ไม่เคยโอนสัญชาตินักฟุตบอลต่างชาติมาติดธงเลยแม้แต่คนเดียว ทั้งๆ ที่มีนักเตะต่างชาติหลายคนสามารถโอนสัญชาติตามกฎของฟีฟ่าได้ เช่น อาศัยอยู่ในเมืองจีนอย่างถูกกฎหมายเป็นระยะเวลาเกิน 5 ปี และไม่เคยติดทีมชาติชุดใหญ่ของประเทศบ้านเกิดมาก่อน 

รอย ชู นักกฏหมายแห่ง Links Law Offices ในกรุงเซี่ยงไฮ้ ซึ่งมีความเชี่ยวชาญด้านอุตสาหกรรมกีฬาเองก็ยืนยันถึงเรื่องนี้ ความลำบากใจที่สุดอยู่ในข้อการยกเลิกพาสปอร์ตและสัญชาติเก่าก่อน เพื่อยื่นขอเป็นชาวจีนโดยถูกกฎหมาย

"ผู้เล่นที่จะโอนสัญชาติจะต้องเต็มใจที่จะเป็นตัวแทนของประเทศจีนเท่านั้น และถ้าพวกเขามีภูมิหลังครอบครัวที่เป็นชาวจีน มันก็จะยิ่งทำให้กระบวนการทางกฎหมายง่ายขึ้นด้วย" รอย ชู กล่าว 

กรณีตัวอย่างของนักเตะโอนสัญชาติก่อนจะถึง เอลเคสัน อย่าง ไทอัส บราวนิ่ง ที่เพิ่งย้ายจาก เอฟเวอร์ตัน มาอยู่กับ เอเวอร์แกรนด์ นั้นมีปู่เป็นชาวจีน ขณะที่ เยนนาริส กับ เซเตอร์ นั้นก็มีแม่เป็นชาวจีน เช่นกัน นั่นจึงทำให้เรื่องการโอนสัญชาติรวดเร็วขึ้นอย่างที่ รอย ชู ได้ว่าไว้ 

อย่างไรก็ตามคำว่า "รวดเร็วขึ้น" ที่กล่าวอ้างก็ไม่ง่ายดายถึงขั้นวางเอกสารแล้วปั๊มตรายางก็กลายเป็นชาว จีนได้เลย เพราะ กว่าที่ เยนนาริส จะได้บัตรประจำตัวประชาชนภายใต้ชื่อนาย หลี่ เขอ นั้น เขายังต้องถูก CFA (ส.บอลจีน) เบรกเรื่องการลงสนามในเกม ซูเปอร์ คัพ อยู่เลยด้วยซ้ำ เรื่องดังกล่าวทำให้การเจรจายืดเยื้อไปถึง 3 สัปดาห์ และจบลงด้วยดีภายใต้เงื่อนไขที่ว่าผู้เล่นโอนสัญชาติจะต้องได้รับการติดตามพฤติกรรมว่าพวกเขารักและภูมิใจกับการเป็นชาวจีนมากน้อยแค่ไหน ทางสโมสรต้นสังกัดจะต้องส่งรายงานประจำเดือนเกี่ยวกับเรื่องนี้ (ศึกษาประวัติศาสตร์จีน, ภาษาจีน และร้องเพลงชาติจีน) ให้กับสมาคมฟุตบอลตามที่กำหนดอีกด้วย จากนั้น หลี่ เขอ จึงได้ลงสนามให้กับ ปักกิ่ง กัวะอัน ในท้ายที่สุด

"มันเป็นครั้งแรกๆ ที่มีผู้เล่นโอนสัญชาติลงเล่นในลีกจีน ผมรู้สึกภูมิใจและเป็นเกียรติมาก" เยนนาริส หรือ หลี่ เขอ กล่าวหลังจบเกมแรกที่เขาลงสนามในนัดที่ ปักกิ่ง กัวะอัน พบ ปักกิ่ง เหรินเหอ วันที่ 30 มีนาคม 2019 โดยก่อนจะลงสนามเขาร้องเพลงชาติจีนได้อย่างครบถ้วน  

Photo : www.scmp.com

"ผมหวังที่จะช่วยฟุตบอลจีนให้ได้มากที่สุด  และหวังว่าสักวันผมจะได้เล่นให้ทีมชาติ และเราะจะร่วมกันพยายามเพื่อไปแข่งขันฟุตบอลโลกให้ได้" สิ่งที่ หลี่ เขอ กล่าวค่อนข้างตรงกับเงื่อนไขที่สมาคมฟุตบอลจีนตั้งไว้ไม่น้อยเลยทีเดียว 

เห็นได้ชัดว่าการจะโอนสัญชาติเป็นชาวจีนนั้นไม่ใช่เรื่องง่ายเลย เยนนาริส ต้องใช้เวลากับการดำเนินงานเรื่องเอกสารและกฎหมายไปพร้อมกับการปรับทัศนคติใหม่เพื่อให้ชาวจีนท้องถิ่นยอมรับในตัวเขาให้ได้ ซึ่งแต่เดิมนั้นการโอนสัญชาติและใช้บริการนักเตะอย่างเขา (โอนสัญชาติ) นั้นถือเป็นเรื่องที่ไม่ใช่ว่าจะยอมรับกันง่ายๆ

มาร์ค เดรเยอร์ เจ้าของเว็บไซต์ China Sports Insider เองก็ยืนยันไปในทิศทางเดียวกันว่า ผู้เล่นที่โอนสัญชาตินั้นจะต้องแสดงออกถึงความความไว้ใจที่จีนมอบให้ สิ่งที่จำเป็นที่สุดคือพวกเขาต้องรักชาติจีนไม่แพ้กับผู้เล่นท้องถิ่นเลย 

"รางวัลตอบแทนของผู้เล่นโอนสัญชาตินั้นสูงมาก มันไม่ใช่แค่เรื่องเงินอย่างเดียวเท่านั้นที่พวกเขาจะได้ พวกเขาจะได้ชื่อเสียง พวกเขาจะได้ลงเล่นในรายการใหญ่ ซึ่งแน่นอน หากว่าพวกเขาไม่โอนสัญชาติก็แทบจะไม่ได้โอกาสแบบนี้เลยด้วยซ้ำไป" 

ทำไมยุคใหม่ถึงไม่ยาก?

ตอนนี้ จีน กำลังพยายามจะยกระดับการเปลี่ยนแปลงและโอนสัญชาตินักฟุตบอลขึ้นมาใหม่ และได้รับการสนับสนุนโดยตรงจาก สี จิ้นผิง ประธานาธิบดีของประเทศ

Photo : chinasportsinsider.com

"ท่านสี" นั้นเป็นผู้นำที่มีความคลั่งไคล้ในกีฬาฟุตบอล และพยายามจะผลักดันอุตสาหกรรมฟุตบอลจีนอย่างเต็มรูปตั้งแต่ได้รับตำแหน่ง นอกจากนี้ยังมีนโยบายในที่เกี่ยวกับฟุตบอลโดยตรงที่จะเป็นเจ้าภาพจัดฟุตบอลโลกและคว้าแชมป์โลกให้ได้ก่อนปี 2050 

นั่นคือเหตุผลที่ทำให้ปัจจุบันการโอนสัญชาตินักเตะต่างชาติมาเป็นคนจีนนั้นเปิดกว้างมากขึ้น พวกเขากำลังมองหาซูเปอร์สตาร์ต่างชาติที่เล่นในลีกจีนมาหลายปี เพื่อเข้ามาสร้างสิ่งที่เรียกว่า "เวทมนตร์" ให้กับทีมชาติเพื่อเป้าหมายในอนาคต ซึ่งตอนนี้มีผู้เล่นชาว บราซิล ถึง 5 คนที่กำลังได้รับการจับตาเพื่อโอนสัญชาติ นอกจาก เอลเคสัน ที่สำเร็จไปแล้ว ก็ยังมี อลอยซิโอ กอนคัลเวส, ริคาร์โด้ กูลาร์ท, แฟร์นันดินโญ่ เฮนริเก้ และ อลัน คาร์วัลโญ่ ทั้งหมดเป็นนักเตะบราซิลที่มาเล่นในลีกจีนเป็นเวลานาน 

Photo : www.zimbio.com

อย่างไรก็ตามนี่คือการแก้ปัญหาระยะสั้นเท่านั้น จริงๆ แล้วรัฐบาลจีนได้วางนโยบายมาตั้งแต่ปี 2016 ที่จะพัฒนาวงการฟุตบอลให้ยั่งยืน ด้วยการตั้งเป้าเพิ่มจำนวนประชากรที่เป็นนักฟุตบอลอีก 50 ล้านคน รวมถึงนักเรียนที่เรียนด้านฟุตบอลโดยตรงอีก 30 ล้านคน ผ่านโรงเรียนเสริมความสามารถกว่า 3,000 แห่งทั่วประเทศ และยังเปิดอบรมผู้ฝึกสอนเด็กๆ ในโครงการอย่างต่อเนื่องอีกด้วย 

นอกจากความแข็งแกร่งในระดับชาติแล้ว จีน มีเหตุผลที่จะโอนสัญชาตินักฟุตบอลอีกเรื่องนั่นคือการเพิ่มความแข็งแกร่งในระดับลีก เพราะหากโอนสัญชาติผู้เล่นได้แล้วเท่ากับว่า โควต้านักเตะต่างชาติจะเพิ่มขึ้นมาฟรีๆ อีก 1 สล็อต ให้แต่ละทีมได้มีโอกาสเสริมทัพด้วยนักเตะต่างชาติระดับคุณภาพเพิมขึ้นมาอีก ซึ่งเรื่องนี้คือนโยบายที่ถูกนำเสนอโดย ตู้ เจาไข รองรัฐมนตรีกีฬาจีนเมื่อปี 2018 และสอดคล้องกับที่ทีมอันดับ 1 ของประเทศอย่าง กว่างโจว เอเวอร์แกรนด์ ทำในกรณีของ เอลเคสัน ที่พวกเขาปล่อยนักเตะให้ไปอยู่กับ เซี่ยงไฮ้ SIPG ก่อน จนกระทั่งได้สัญชาติจีนแล้วพวกเขาก็ดึงกลับมาอีกครั้ง

Photo : en.people.cn

แม้จะไม่คุ้นเคยแต่ทุกคนในวงการฟุตบอลจีนหรือวงการกีฬาอื่นๆ จะต้องปรับตัว เพราะนโยบายความเป็นเลิศทางกีฬานั้นสอดคล้องกับความกล้าหาญและความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจที่เพิ่มขึ้นของประเทศจีนในเวลานี้ด้วย

"นี่เป็นเรื่องใหม่ของประเทศจีน ในอดีตเราอาจจะเคยเห็นแต่นักกีฬาของเราโอนสัญชาติไปเป็นพลเมืองของประเทศอื่นๆ แต่ตอนนี้ไม่ใช่แล้ว ผู้เล่นต่างชาติกำลังจะย้ายมาเล่นให้เราแทน" ศาสตราจารย์ เฉิน สีเหยา จาก Shanghai University of Sport สรุปถึงความเป็นไปในเวลานี้ได้อย่างเรียบง่ายแต่ตรงประเด็น