หากกล่าวถึงอารยธรรม ปราสาทเขมร บนแผ่นดินไทยที่สำคัญ ต้องมีชื่อ สด๊กก๊อกธม ซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่อำเภอโคกสูง จังหวัดสระแก้ว ติดอันดับต้นๆ อย่างแน่นอน กับระยะเวลา 15 ปีแห่งการบูรณะปราสาทด้วย วิธีอนัสติโลซิส ซึ่งเป็นวิธีประกอบรูปโบราณสถานขึ้นจากซากปรักหักพัง ให้กลับมามีสภาพที่รักษาความเป็นของแท้และดั้งเดิมให้ได้มากที่สุด พร้อมการค้นพบจารึกสำคัญที่ยังคงตั้งอยู่ที่เดิมบนฐานหินตรงมุมระเบียงคดด้านตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งความสำคัญของ สด๊กก๊อกธม นั้น เอเตียน เอโมนิเยร์ (Étienne Aymonier) นักวิชาการชาวฝรั่งเศสผู้ค้นพบปราสาทหินแห่งนี้ได้บรรยายถึงสภาพปราสาทไว้ว่า

“…เป็นโบราณสถานที่มีความโดดเด่นที่สุดแห่งหนึ่งที่มนุษย์สร้างไว้ด้วยหิน…”

sdokkak-thom-4
sdokkak-thom-6

ล่าสุดเมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม 2565 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปิดอุทยานประวัติศาสตร์สด๊กก๊อกธม อย่างเป็นทางการ ซึ่งได้มีการจัดทำศูนย์ข้อมูลแห่งใหม่ที่รวบรวมประวัติ สถาปัตยกรรมของ สด๊กก๊อกธม รวมทั้งนิทรรศการพิเศษเจาะลึกปราสาทเขมรในไทยอย่างละเอียดอีกด้วย

ปราสาทสด๊กก๊อกธม นับเป็นศาสนสถานในศาสนาฮินดูแบบไศวนิกาย ในรูปแบบศิลปะเขมรในประเทศไทยที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในภาคตะวันออกของประเทศไทย สร้างด้วยหินทรายและศิลาแลงเมื่อ พ.ศ.1595 ตามพระราชบัญชาของพระเจ้าอุทยาทิตยวรมันที่ 2 กษัตริย์เขมร เพื่อพระราชทานแด่ “พระกัมรเตงอัญศรีชเยนทรวรมัน” พระราชครูของพระองค์ สำหรับคติการสร้างนั้นเป็นการจำลองเขาไกลาศ ที่ประทับของพระศิวะ กล่าวคือปราสาทประธานเป็นปราสาทที่ตั้งบนฐานเป็นชั้นเปรียบเสมือนเขาไกลาศ และทางดำเนินที่มุ่งเข้าหาปราสาทประธานเปรียบเสมือนสะพานที่เชื่อมระหว่างโลกมนุษย์กับสวรรค์ที่เป็นที่ประทับของเทพเจ้า

sdokkak-thom-2
ส่วนชื่อของปราสาทนั้น เอเตียน เอโมนิเยร์ ได้เผยแพร่ข้อมูลการค้นพบใน “Le Cambodge. Tome II, Les Provinces Siamoises” และได้เรียกปราสาทนี้ว่า SdokKak Thom โดยคำว่า “สด๊ก”หรือ “สด๊อก” แปลว่า รก ทึบ คำว่า “ก๊อก” แปลว่า ต้นกก และคำว่า “ธม” แปลว่า ใหญ่ เมื่อนำคำมารวมจึงแปลว่า “รกไปด้วยต้นกกขนาดใหญ่” ซึ่งน่าจะหมายถึง ต้นกกขนาดใหญ่ที่ขึ้นรกอยู่ในบาราย ส่วนชาวบ้านในท้องถิ่นเดิมเรียกปราสาทแห่งนี้ว่า “ปราสาทเมืองพร้าว” เนื่องจากเคยมีคนหลงเข้ามาในบริเวณนี้และพบต้นมะพร้าวจำนวนมาก

sdokkak-thom-8
กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานปราสาทสด๊กก๊อกธมครั้งแรก เมื่อ พ.ศ. 2478 และเริ่มโครงการบูรณะใน พ.ศ.2538 จากนั้นได้ดำเนินการจัดสร้างศูนย์บริการข้อมูล และสิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ สำหรับจัดตั้งเป็นอุทยานประวัติศาสตร์ สด๊กก๊อกธม และเพิ่งประกาศจัดตั้งให้เป็นอุทยานประวัติศาสตร์แห่งใหม่ของกรมศิลปากรเมื่อ พ.ศ.2562 และสำหรับศูนย์ข้อมูลที่มีการสร้างขึ้นใหม่ล่าสุดนั้นนอกจากจะมีข้อมูลด้านสถาปัตย์ของปราสาทอย่างละเอียดแล้ว ยังมีข้อมูลการอนุรักษ์ปราสาทด้วยวิธีอนัสติโลซิ เพื่อให้ผู้เข้าชมได้เข้าใจสภาพการดำเนินการอนุรักษ์และพัฒนาปราสาทสด๊กก๊อกธม จนมีสภาพสมบูรณ์ดังในปัจจุบัน พร้อมไฮไลต์คือการถอดความเนื้อหาในจารึก และการจัดแสดงโบราณวัตถุชิ้นสำคัญที่ค้นพบในปราสาทแห่งนี้

Fact File

อุทยานประวัติศาสตร์สด๊กก๊อกธม บ้านหนองหญ้าแก้ว ตำบลโคกสูง อำเภอโคกสูง จังหวัดสระแก้ว โทร. 037 550 454 รายละเอียดเพิ่มเติม www.facebook.com/Sadokkokthom.hp

อัลบั้มภาพ เปิด สด๊กก๊อกธม : 15 ปีแห่งการบูรณะจากการประกอบซากปรักหักพัง ภาพที่ 5 / 5

เปิด สด๊กก๊อกธม : 15 ปีแห่งการบูรณะจากการประกอบซากปรักหักพัง

อัลบั้มภาพที่เกี่ยวข้อง

ปราสาทสด๊กก๊อกธม แหล่งอารยธรรมขอมโบราณ ที่มีอายุเกือบพันปี!