วิหคหรรษา : นกพญาปากกว้างอกสีเงิน

01 มิ.ย. 50 (00:00 น.) พิมพ์

แชร์เรื่องนี้

แชร์เรื่องนี้Line Twitter Facebook

วิหคหรรษา : นกพญาปากกว้างอกสีเงิน

นายแม้นคนสวน... เรื่อง และ ภาพ

วันที่ฝนตก ไหลลงที่หน้าต่าง เธอจะคิดถึงฉันบ้าง ไหมหนอเธอ

นายแม้นนั่งครวญเพลงเบาๆ คลอสายลมเย็นหลังฝนปรอย ที่พรูพัดเข้ามาในบังไพร (นักถ่ายภาพนกจะเรียกทับศัพท์ว่า Blind) ระหว่างนั่งรอถ่ายรูปนกพญาปากกว้างท้องแดงริมถนน ไม่ห่างจากจุดกางเต้นท์บ้านกร่างเท่าใดนัก

กว่า 30 นาทีแล้ว สายตานายแม้นจ้องนิ่งที่ต้นไม้ อากาศดี สดชื่นกับธรรมชาติเขียวสดรอบตัว ใจหวนนึกถึงจุดเริ่มต้นของการดูนก จนกลายเป็นการถ่ายภาพนกแบบสมัครเล่นเมื่อ 2 3 ปีก่อน

เริ่มจากการได้หนังสือมาเล่มหนึ่ง A guide to the Birds of Thailand ของคุณหมอบุญส่ง เลขะกุล ซึ่งเป็นคัมภีร์ที่นักดูนกในเมืองไทยมีไว้ใช้อ้างอิง ฉบับดั้งเดิมเป็นภาษาอังกฤษทั้งเล่ม ปกแข็ง มีภาษาไทยเฉพาะชื่อนก เคยขาดตลาดไประยะหนึ่ง จนทำให้มีราคาซื้อขายกันในกระดานหุ้นจากหลักร้อยเป็นหลักพัน คิดดูสิครับ นักดูนกไม่ใช่ธรรมดานะ ต้องทุ่มเท และใจถึงพอสมควร แพงขนาดนี้ก็ยอม แต่ส่วนใหญ่มักจะหยิบยืมจากคนที่ยืนดูอยู่ด้วยกันใกล้ๆ

แรกเปิดก็ทึ่งแล้ว ภาพหลังปกมีทั้งนกตัวเล็ก ตัวใหญ่ ชนิดที่นายแม้นไม่เคยแม้แต่จะรู้เลยว่ามันมีอยู่ บางตัวสีสดสวยจนคาดไม่ถึง บางตัวก็เปลี่ยนสีได้ในระยะหลัง ด้วยน้ำจิ้มปลาหมึก พริกกับเกลือ เศษดินและเหงื่อ ... จนกลายเป็นนกหายาก ซึ่งรอวันค้นพบข่าวดีตอนนี้คือ คัมภีร์ดูนกที่อ้างอิงกันนั้น มีฉบับภาษาไทยแล้ว เพิ่งออกใหม่สดๆ ร้อนๆ

ยังจำได้แม่นครั้งลุงแดงแห่งอินทนนท์เอ่ยชื่อนกตัวหนึ่งให้ฟัง Green tailed Sunbird ซึ่งนายแม้นกะแม่คุณ ยิ้มรับและพยักหน้าทำนองว่า อ๋อ ตัวนี้เอง ขณะที่หลังฉากคือวิวาทะอันเผ็ดร้อนว่า มันตัวอะไรกันแน่ จากนกทานตะวันเพราะฟังคล้ายกับดอกทานตะวัน Sunflower จนถึงนกพญาไฟเพราะเป็น Sunbird หนังสือก็ไม่รู้จะเปิดหน้าไหน ตอนนั้นยังฟังชื่อนกไม่รู้เรื่อง กว่าจะถึงบางอ้อว่ามันคือนกอะไร ก็เมื่อเห็นคนอื่นเขาชี้ชวนกันดูตัวจริงบนยอดดอย

ดังนั้น ชื่อนกควรจำเป็นภาษาอังกฤษ ... ฝึกไปในตัว ประโยชน์อีกอย่างหนึ่งของการดูนก ...เป็นสากล อ้างอิงกับฝรั่งก็รู้เรื่อง ส่วนชื่อภาษาไทยจะได้อารมณ์เฮฮา และกระเจิงจินตนาการดี อาทิ นกโกโรโกโส (Coral grounded Bill Cuckoo) นกกรีดน้ำ (Indian Skimmer) นกชนหิน (Helmeted Hornbill)

นาทีที่ 50 ผ่านไป ยังไม่มีทีท่าว่าเจ้าท้องแดงจะปรากฏตัว สงสัยจะแห้วเสียแล้ว ผึ้งเจ้าชู้บินหึ่งๆ รอบตัว และที่หัวเกือบล้าน ไอ้ตัวนี้ใจกล้าไม่กลัวลื่น ... บังไพรอ้าวขึ้นเรื่อยจนอาจสุกได้ เมื่อแสงแดดเริ่มส่องมาถึง ความอึดเป็นปัจจัยที่สำคัญอีกอย่างของนักถ่ายภาพนกครับ ... เคยเห็นนักถ่ายภาพรุ่นใหญ่ท่านหนึ่ง นั่งรอในบังไพรกลางนาเกลือ แดดร้อนเปรี้ยงกว่า 3 ชั่วโมง เพื่อถ่ายนกชายเลน 1 ตัว แล้วก็ได้นกสมใจ ขณะที่ตัวเองกลายเป็นขวานฟ้าหน้าดำ

ใหม่ๆ อาจดูนกจากแถวบ้านโดยเฉพาะในสวน ตามพุ่มหรือต้นไม้ทั่วไปรอบตัว ลองสังเกตดีๆ จะเห็นพวกเขาโดยไม่ยาก เจอแล้วลองเปิดคู่มือเทียบดูว่าชื่ออะไร อ่านข้อมูลเฉพาะตัว บันทึกไว้ว่า พบที่ไหน เวลาเท่าใด สนุกดีออกครับ ... พอเห็นตัวหนึ่งแล้วอีกหน่อยจะอยากเห็นตัวอื่นเพิ่ม และนั่นหมายถึงการได้เที่ยวไกลขึ้นแน่นอน

อุปกรณ์พื้นฐานที่ควรมีในการดูนกก็คือกล้องสองตา เอาแบบธรรมดาก่อน ราคาไม่แพงนัก นายแม้นเองตอนนี้ยังใช้ของจีนแดง 800 บาท หลังกระทรวงอยู่เลย เทียบกับยี่ห้อดังราคาหลายหมื่นไม่ได้แน่ ... ควรตัดสินใจซื้อเมื่อแน่ใจว่ารักการดูนกอย่างจริงจัง และต้องการคุณภาพ

พวกดูนกนี่ส่วนใหญ่จะไฮโซ หัวสูง เพราะต้องเงยหน้าตลอด แถมร่างกายแข็งแรงเพราะต้องเดินหานกไปเรื่อยๆ บางครั้งหลายกิโลเพลิน ไม่รู้ตัว

นายแม้นดูนกได้พักหนึ่งก็เริ่มติดลม ไปไหนมาไหนจะมีกล้องกับหนังสือติดตัวตลอด หลายคนถามว่า ไม่เบื่อหรือ ไปที่เดิมๆ ... สถานที่เดิม แต่นกไม่เดิมๆ ... การได้เห็นนกตัวใหม่หรือนกที่คู่มือบอกว่าเป็นนกชนิดพบไม่บ่อย เป็นอะไรที่ท้าทายให้ลองค้นหาอย่างสนุกสนาน แหล่งข่าวว่าที่ไหนมีนกแปลก ไม่ว่าจะไกลแค่ไหน ที่นั่นจะมีนักดูนก และนักถ่ายภาพนกดั้นด้นไปอย่างไม่ย่อท้อ ไปกลับเป็นพันกิโลเมตรเพื่อนกตัวเดียวก็มีครับ ... ไม่ได้โม้

เมื่อดูนานเข้า นายแม้นตั้งคำถามกับตัวเองว่า แล้วถ้าเกิดอยากดูนกตัวนั้นอีกละ จะทำอย่างไร คำตอบคือถ่ายรูปบันทึกไว้สิ อยากดูเมื่อไรก็ได้ ... นั่นคือที่มาของการหันมาพนกแบบมือสมัครเล่น และเรื่องราวที่สนุกสนานของการถ่ายภาพแต่ละครั้ง ในกาลต่อมา

ครบหนึ่งชั่วโมงที่กำหนดไว้พอดี เมื่อนายแม้นก้าวออกจากบังไพร เหงื่อชุ่มตัว ปวดฉี่ แต่ไม่กล้าปล่อยตรงนี้ ... ผึ้งแยะ นายแม้นเก็บกล้องและบังไพร เดินกลับไปขึ้นรถที่จอดห่างออกราว 30 เมตร ... เธอวางกล้องสองตาลง และเลื่อนเบาะเพื่อวางของให้เข้าที่ ... แห้ว เสียงเย้าเบาๆ

คนนี้สำคัญมาก เพราะคือผู้ชี้เป้าให้นายแม้น ซึ่งสายตาสั้น มือสั่น ง่วงง่าย เซ่อซ่าเมื่อเวลามองหานก ... นักถ่ายภาพนกจะมีพื้นที่ในการเห็นนกแค่ช่องมองภาพในกล้องเท่านั้น หากนกขยับบินไปที่อื่นก็หัวหมุนส่ายกล้องตามไม่ทัน แม้จะอยู่แค่กิ่งถัดไปนิดเดียวเอง ดังนั้น นักถ่ายภาพนกที่ฉลาดอย่างนายแม้น ถึงมีมือพิฆาตคอยชี้เป้าให้

โน่น กิ่งโน้น โธ่ว้อย กิ่งโน้น โน่นนน กิ่งโน้นนนน เสียงกำกับดังดุเดือด นายแม้นรีบขยับกล้องไปที่กิ่งโน่น อย่างรวดเร็ว เมื่อไม่เจอก็ขยับไปที่กิ่งโน้นต่อ ปัดโธ่ กิ่งนู้นนนน ไม่ใช่กิ่งโน้นนน ว้อย

รู้มั้ยครับว่ากิ่งไหน ... สุดท้ายเมื่อเห็นว่าไอ้แม้นท่าจะทำเสียงานแน่ เธอจะเดินเข้ามากำกับการแสดงด้วยตนเองอย่างใกล้ชิด โดยจะสั่งนายแม้นยืนนิ่ง หันหน้าให้ถูกทิศ แล้ว ... ศีรษะนายแม้นจะถูกจับหันซ้าย หันขวา บิดขึ้น กดลง ตามแรงจากสองมือเธอ เพื่อให้เห็นว่า นกอยู่ตรงไหน ยิ่งกว่าจรวดนำวิถีด้วยแสงเลเซอร์เสียอีก ไม่พลาด หาได้ที่ไหนครับแบบนี้ ... อันนี้ เป็นความสามารถเฉพาะตัวของตากล้องนะครับ ห้ามเลียนแบบ ...

นักดูและนักภาพถ่ายนกมักจะไปเป็นกลุ่มเพื่อช่วยกันดู ช่วยกันหา นายแม้นรู้จักหลายท่านที่มากันเป็นครอบครัว คุณพ่อท่านหนึ่งเคยกล่าวว่า ถ้ามีหนุ่มมาจีบลูกสาว จะต้องพามาทดสอบความอดทนด้วยการดูนกก่อน ถ้าผ่านค่อยพิจารณา ... อันนี้เรียกว่าตลกเหนื่อย

เมื่อนกไม่มา เราก็แวะไปทานข้าวกลางวันที่ครัวบ้านกร่าง ... ครัวนี้สั่งได้ทุกอย่าง เจ้าหน้าที่ยืนยัน แต่มีหรือไม่ต้องว่ากันอีกที เอาไข่เจียวหมูสับ 1 แกงจืด 1 ชามและข้าวเปล่า 2 ครับ ได้เลยครับ แต่ข้าวต้องรอหุงใหม่ก่อนนะ อ้าว ไม่อ้าวละครับ ของจริงเลย หุงใหม่จะได้ร้อนๆ พี่จะได้เป่าข้าวได้ ตามสั่ง

เรานั่งพักที่ลำธารใกล้ลานกางเต้นท์หลังอิ่มข้าวเป่า จากนั้นไปกันต่อยังลำธาร 2 จุดสำคัญ อีกจุดหนึ่งของการดูนก เราเดินลุยลงไปยังธารน้ำใสแจ๋วลึกแค่ข้อเท้า แม่คุณหยิบเก้าอี้มากางบนลานกรวดเมื่อได้มุมเหมาะ ส่วนนายแม้นเดินแยกออกไปหาที่ประจำการเพื่อตั้งบังไพรถ่ายนกตัวหนึ่ง

แม่คุณส่งเสียงเบาๆ เมื่อเห็นอะไรแวบบินไปเกาะกิ่งไม้เตี้ยไม่ไกล เธอยกกล้องส่องดูสักประมาณ 10 นาที ก็ได้ข้อสรุป นกพญาปากกว้างอกสีเงิน (Silver breasted Broadbill) หรือที่นายแม้นชอบเรียกว่านกการ์ตูน

แมัน นกคาบเศษไม้บินไปบินมานะ สงสัยกำลังจะทำรังหรือปล่าว มา รีบมาตรงนี้ กิ่งโน้นนะที่ 11 นาฬิกา ไม่ใช่กิ่งนู้น...

นายแม้นหัวเราะ อารมณ์ระรื่น เมื่อไม่ แห้ว ... นกกำลังทำรัง เราจึงใช้เวลาอยู่กับมันไม่นาน เพื่อมิให้มันต้องตื่น และทิ้งรังไป

การไม่รบกวนนกโดยมีความเข้าใจในธรรมชาติของมันเป็นสิ่งที่สำคัญมาก อีกประการหนึ่งครับความสุขของนกต้องมาก่อน เป็นข้อเตือนใจที่สมาคมอนุรักษ์นก และธรรมชาติแห่งประเทศไทย ให้ไว้เตือนสตินักดูนกและนักถ่ายภาพทุกคน

นกพญาปากกว้างอกสีเงิน เป็นนกในตระกูล Broadbill สีสดใส ขนาดเล็ก ตัวจะใหญ่กว่านกกระจอกบ้านหน่อยนึง ตระกูลพญาปากกว้างมีชนิดย่อยหลายชนิด ลองเปิดหาดูในคู่มือครับ รับรองจะต้องหัวเราะให้กับหน้าตาของแต่ละตัว ที่แก่งกระจานจะพบนกพญาปากกว้างได้เกือบทุกชนิด หาดูได้ไม่ยาก เมื่อถึงช่วงผสมพันธุ์และทำรังในต้นหน้าฝน

วันนี้ ระหว่างเดินเล่นกับกิ๊ก ทดลองมองหานกแล้วแสร้งทำเป็นสะดุ้ง ส่งเสียง อุ้ย นั่นมัน Eurasian Tree Sparrow (นกกระจอกบ้าน) นี่ หรือไม่ก้อ อุ้ย นั่นมัน Oriental Magpie Robin (นกกางเขนบ้าน) นี่ รับรอง ติดแน่ ...

เริ่มสนใจดูนกกันหรือยังละ มานะครับ มาอยู่กับธรรมชาติ มาอยู่กับป่าเขียว มาพักผ่อน เกินคุ้ม เมื่อถ่ายภาพในเวลาอันพอสมควรแล้ว นายแม้นกำลังจะเก็บบังไพร แต่ แม้น ตัวอะไรนะ สีแสบตาจังเลย ...

24 พฤษภาคม 2550