พังงา
บริเวณที่ตั้งของจังหวัดพังงาในปัจจุบันนั้น เคยเป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์มาก่อน จากหลักฐานทางโบราณคดีที่มีการค้นพบเศษเครื่องปั้นดินเผา กำไลหิน และเปลือกหอย ที่ถ้ำในวัดสุวรรณคูหา อำเภอตะกั่วทุ่ง และการพบภาพเขียนสีที่ผนังเขาเขียนเป็นต้น แต่จุดเริ่มต้นของประวัติศาสตร์เมืองพังงาอยู่ที่ตำบลเกาะคอเขา บ้านทุ่งตึก อำเภอคุระบุรี ที่มีการค้นพบชุมชนโบราณ ลูกปัด เศษภาชนะแตกหักจำนวนมาก ที่เป็นหลักฐานเกี่ยวกับการค้าในสมัยโบราณ ชาวบ้านสูงอายุเรียกบริเวณบ้านทุ่งตึกว่า เมืองตะโกลา หรือ ตะกั่วป่าในปัจจุบัน เคยเป็นเมืองท่าการค้าที่สำคัญของแหลมมลายูทาฝั่งตะวันตก พ่อค้าต่างชาติสมัยโบราณอย่างอินเดีย จีน และอาหรับ
จะใช้แม่น้ำตะกั่วป่าล่องสินค้า และขนสินค้าต่อทางบก เพื่อไปยังอีกฝั่งหนึ่งของแหลมมลายูได้สะดวกรวดเร็วขึ้น ประวัติศาสตร์เกี่ยวกับสมัยนั้นระบุว่า หัวเมืองริมฝั่งทะเลอันดามันอย่างตะกั่วป่า ตะกั่วทุ่ง และถลาง ล้วนเป็นเมืองขึ้นของอาณาจักรศรีวิชัย จนเมื่ออาณาจักรสุโขทัยเรืองอำนาจ ได้เข้าปกครองศรีวิชัย จึงได้ตั้งเมืองนครศรีธรรมราชเป็นเมืองเอก แล้วนำหัวเมืองทั้ง 3 มาืองขึ้นด้วย จนกระทั่งถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์สมัยรัชกาลที่ 2 ปี พ.ศ. 2352 พม่าได้ยกกองทัพมาตีหัวเมืองฝ่าย ใต้ของไทย ตีได้เมืองตะกั่วป่า ตะกั่วทุ่ง และถลาง ตามลำดับ รวมถึงกวาดต้อนผู้คนไปไว้ในค่ายทหาร แล้วเผาเมืองถลางจนวอดวาย
ภายหลังทัพหลวงไทยจากกรุงเทพฯ ยกมาขับไล่พม่าออกไปได้สำเร็จ และเมื่อเสร็จศึกแม่ทัพไทยจึงเห็นว่าเมืองถลางได้รับความเสียหายมาก จึงได้รวบรวมพลเมืองที่อพยพหนีภัยสงคราม ย้ายข้ามฟากจากถลางมาตั้งภูมิลำเนาอยู่ที่กราภูงา ที่ภาษามลายูแปลว่า ปากน้ำภูงา หรือลุ่มแม่น้ำพังงาในเวลาต่อมา และจัดการปกครองเป็นเมืองขึ้นกับนครศรีธรรมราช ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของเมืองพังงาจนถึงสมัยรัชกาลที่ 3 พระองค์ทรงมีพระราชดำริที่จะทรงบูรณะหัวเมืองชายฝั่งทะเลภาคใต้ ที่ถูกพม่าทำลาย จึงทรงแต่งตั้งให้พระยาบริรักษ์ภูธร (แสง ณ นคร) เป็นเจ้าเมืองพังงาคนแรก และยุบเมืองตะกั่วทุ่งมาขึ้นกับเมืองพังงา
ใน พ.ศ. 2383เมืองพังงาได้เลื่อนฐานะเป็นจังหวัดในสมัยรัชกาลที่ 6 เช่นเดียวกับตะกั่วป่า และเมื่อเกิดเศรษฐกิจตกต่ำในสมัยรัชกาลที่ 7 จึงได้ยุบตะกั่วป่า มารวมกับจังหวัดพังงา ตั้งแต่ พ.ศ. 2474 เป็นต้นมาครั ทิศเหนือ ติดต่อกับระนอง ทิศใต้ ติดต่อภูเก็ต และทะเลอันดามัน ทิศตะวันออก ติดต่อกับ กระบี่และสุราษฎร์ธานี ทิศตะวันตก จดมหาสมุทรอินเดีย พังงา ดินแดนแห่งเมืองดีบุก มีภูมิประเทศสวยงาม เป็นเมืองที่มีภูเขา เป็นกำแพงเมือง พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลัลซับซ้อน มีที่ราบน้อยมาก มีเนื้อที่ทั้งหมด ๔,๑๗๐.๙ ตารางกิโลเมตร เป็นลำดับที่ ๙ ของภาคใต้ มีเนื้อที่เป็นป่าเลน และป่าดงดิบ ประมาณ ๕๗ % ของเนื้อที่ทั้งหมด อยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ๗๘๘ กิโลเมตร แบ่งการปกครองออกเป็น ๘ อำเภอ คือ อำเภอเมือง อำเภอกะปง อำเภอคุระบุรี อำเภอตะกั่วป่า อำเภอตะกั่วทุ่ง อำเภอท้ายเหมือง อำเภอทับปุด และอำเภอเกาะยาว ครับ
