ปริตุ๊โกร ทีลอชู (ตอนแรก)

    “กุยเลอตอ” ชุมชนเล็กๆ บนพื้นเพการดำรงวิถีชีวิตอย่างเรียบง่ายสงบงามตามแบบฉบับของคนไทยเชื้อสายกะเหรี่ยง ไม่มีอะไรพิเศษต่างจากหมู่บ้านกะเหรี่ยงในเขตอำเภออุ้มผาง และหลายชุมชนตลอดเส้นทางสาย 1288 ที่เลาะขนานพรมแดนไทย - พม่า ที่พวกเราผ่านมาเมื่อครู่  แม้อดีตพื้นที่แถบบ้านกุยเลอตอ เคยเป็นจุดตรวจเอกสารผ่านแดนจากคนฝั่งพม่า ซึ่งเอกสารดังกล่าวถูกบรรจุอยู่ในกระบอกไม้ไผ่ จนมาเป็นตำนานเรียกขาน “อุผะ” ที่เพี้ยนมาเป็น “อุ้มผาง” ชื่ออำเภอในปัจจุบัน  แต่ชุมชนแห่งนี้ก็ไม่ได้เป็นที่รู้จักเป็นที่สนใจของภายนอก หรือแม้แต่คนอุ้มผางเองก็ตาม

     บ้านเรือนยกสูง ฝาไม้ขัดแตะ หลังคามีทั้งหญ้าคา สังกะสี และไม้สับแผ่น ใต้ถุนที่สูงราวเมตรถึงสองเมตร มีไว้เก็บเครื่องมือเครื่องใช้ไม้สอยทางการเกษตร แทบทุกบ้านมีฟืนหุงต้มเรียงอยู่ใต้ถุนอย่างเป็นระเบียบเรียบร้อย บางบ้านใช้เป็นที่เลี้ยงสัตว์ ผูกเลี้ยงไว้ทั้งวัว หมูตัวดำเมี่ยม เป็ดไก่ปล่อยปละอย่างอิสระ และที่สะดุดตาที่สุดคือ แพะสองตัวยืนมองหน้าสลอนออกมาจากใต้ถุนอย่างสบายอกสบายใจ

     เรามาหยุดรถตรงบ้านหลังหนึ่งที่พบเด็กเล็กสองสามคนวิ่งเล่นอย่างสนุกสนานอยู่บนเรือนตามประสาเด็ก โดยมีผู้เป็นแม่กำลังเลี้ยงลูกอ่อนอยู่ไม่ห่างกัน พี่อู๊ดดี้ (เจ้าของตูกะสู คอทเทจ) ถามถึงจะตุ๊ กับแม่เด็ก เธอตอบกลับมาว่าจะตุ๊ไม่อยู่ พร้อมกันนั้นมีเด็กหนุ่มคนหนึ่งออกมาบอกเพิ่มเติมว่าจะตุ๊ ไปไร่ “มีใครพาไปทีลอชู (หมายถึงน้ำตกใหญ่)ได้บ้าง?” พี่อู๊ดดี้ ถามต่อ

      หลังจากจัดการอาหารมื้อเที่ยงก่อนออกเดินทาง ไม่ทันได้ก้าวเท้าออกจากชายคา

      แต่เอ๊ะ! เมื่อมองไปยังเท้าลุงแก ก็อดสงสัยไม่ได้ “ พะตี้ ไม่ใส่รองเท้าหรือ” ผมถามขึ้น “ใส่แล้วเดินไม่เป็น” พะตี้ตอบทำนองว่าเดินเท้าเปล่าถนัดกว่า เพราะตั้งแต่เด็กจนอายุอานามขนาดนี้ ชินกับการเดินเท้าเปล่ามาตลอด เรียกได้ว่าชั่วชีวิตแกมีรองเท้านับคู่ได้

     เห็นแกพูดเล่นพูดจริงไม่ทราบนะครับ ว่าครั้งหนึ่งเคยลองใส่รองเท้าไปเดินป่า เล่นเอาเกือบตาย เดินไม่เป็นท่าพาให้ลื่นล้มตลอดเวลา นับแต่นั้นมารองเท้าไม่มีทางได้สัมผัสฝ่าเท้าของแกเลย ( “คำเตือน!” ... เป็นความสามารถเฉพาะตัวห้ามลอกเลียนแบบ) แต่ถ้าอยากทำได้เหมือนพะตี้ คุณจะต้องฝึกฝนให้ถึงขั้นฝ่าเท้าทนน้ำทนไฟและของมีคมเสียก่อน หรือประมาณว่าหนังหนาตายด้านไม่แพ้ฝ่าเท้าช้างนั่นแหละครับ

    เดินออกมาถึงทางแยกเข้าหมู่บ้านในตอนขาเข้ามา แล้วไปตามทางลาดยางไม่ถึงร้อยเมตร ตัดข้ามไปอีกฝั่ง เดินเลาะเข้าไปตามทางดินเละๆ ที่น้ำท่วมขังเฉอะแฉะจากฝนที่ตกลงมาแทบทุกวัน เส้นทางนี้ชาวบ้านใช้เข้าไร่ ทำสวนและเก็บหาของป่าบริเวณป่าเหนือไร่และนา เช่นเดียวกับวัวควายต่างใช้เส้นทางนี้ร่วมกัน ตรงที่พอเป็นแอ่งน้ำและลำห้วยเล็กๆ ก็จะเป็นที่เสพสุขนอนแช่น้ำแช่โคลนของเจ้าสัตว์เท้ากีบ ตลอดทางเดินเราจึงเห็นรอยเท้าพวกนี้เหยียบเดินไปมาจนเป็นหลุมบ่อโคลนตลอดทาง

    ข้าวไร่เริ่มออกรวง เขียวสดชื่นเต็มทั่วทุ่งนาสุดลูกหูลูกตา เราปีนข้ามรั้วสูงระดับเอวที่ทำกั้นไม่ให้วัวรุกล้ำเข้ามาเหยียบย่ำและขโมยเล็มข้าวกิน ผ่านไปตามทางจนสุดปลายนาข้ามรั้วอีกครั้ง ระหว่างเดินมองเห็นภูเขาสูงโด่ดเด่นกว่าใครเพื่อน และยังมองเห็นสายน้ำบางช่วงบางตอนในระยะไกล

    วันนี้น้ำในห้วยปริตุ๊โกรค่อนข้างมาก พบร่องรอยน้ำหลากกัดเซาะตลิ่งพังลงมาขยายอาณาบริเวณกว้างขวาง บางช่วงสายน้ำเปลี่ยนทางอันเกิดจากกระแสน้ำแรงและมาก จนทำให้น้ำหอบเอาหินและดินปิดกั้นทางเดิมไว้กระแสน้ำจึงเปลี่ยนทิศกลายเป็นทางน้ำใหม่ที่อยู่ไม่ห่างกัน ห้วยปริตุ๊โกรจะมีลำห้วยเล็กห้วยน้อยมากมาย เช่นห้วยมอโกร ห้วยกะแนโกร เป็นต้น ไหลมาบรรจบจากนั้นลงไปรวมกับแม่น้ำแม่จันอีกที

    แม้ว่าปริมาณน้ำในห้วยปริตุ๊โกรจะมาก แต่สายน้ำก็ไม่ขุ่นหากยังคงใสสะอาด แตกต่างจากลำน้ำสายอื่นๆ ที่มักจะขุ่นแดงในเวลาน้ำหลากหรือฝนตกหนักๆ ซึ่งบ่งบอกได้อย่างหนึ่งว่าป่าเหนือลำห้วยปริตุ๊โกรขึ้นไปยังคงสภาพสมบูรณ์ไม่น้อยทีเดียว และเป็นนัยให้เรารู้ว่าน้ำตกสูงเสียดฟ้านั้นจะต้องมีน้ำมากอย่างแน่นอน

    พ้นปลายนาสุดท้ายเริ่มเข้าสู่อาณาจักรใต้ร่มชายคาของผืนป่า ซึ่งส่วนใหญ่เป็นป่าไผ่ ทั้งไผ่หก ไผ่นวลและไผ่ผาก โดยมีไม้ยืนต้นแทรกอยู่ประปราย เช่น ยางนา มะค่าโมง ชิงชันและตะเคียน เป็นต้น ใต้ต้นยางนาพวกเราเลือกพักเหนื่อย และสำรวจข้าวของในเป้ว่ายังอยู่ในสภาพดีอยู่หรือเปล่าหลังเผชิญสายฝนมาตลอดทางก่อนหยุดตกได้ไม่นาน สายลมพัดบางเบาปะทะความเปียกชื้นของเสื้อผ้าและผิวกายจนรู้สึกเย็นจับใจไม่น้อย

    ผมแหงนมองลูกยางที่ร่วงหล่นควงหมุนร่อนพลิ้วไปตามแรงลม พาให้คิดถึงวัยเด็กที่ชอบชวนเพื่อนเข้าป่าเก็บลูกยางที่มีปีกสองข้างมาขว้างเล่น ให้มันค่อยๆ หมุนพลิ้วลงสู่พื้น สมัยนั้นไม่ได้คิดอะไรมากไปกว่าการเล่นสนุกตามประสาเด็กในท้องถิ่นชนบท แต่พอโตขึ้นเมื่อได้เรียนรู้เรื่องราวจากป่าและเดินทางมากขึ้น ทำให้รู้เห็นคุณค่าของป่าในแง่มุมหนึ่ง

    มีขึ้นย่อมมีลง แล้วก็มาถึงทางแยกซึ่งคราวนี้ลงเขาอย่างเดียวชนิดที่ว่าดิ่งลึก น้องๆ หุบเหวกันเลยทีเดียว นี่ถ้าไม่ใช่เพราะต้องเดินลงเพื่อไปยังจุดแค้มป์และไปยังน้ำตกแล้วละก็คงไม่มีใครอยากไป ตอนลงนะลงได้แต่ตอนขากลับนี่ละซิ ไต่ขึ้นเพียวๆ ไม่มีทางอื่นให้เลือก ระหว่างทางตรงช่วงหนึ่งพะตี้บอกว่าจะมีจุดที่มองเห็นน้ำตกได้ทั้งสาย แต่ตอนมาถึงหมอกปกคลุมหนาแน่นจนไม่เห็นแม้แต่น้อย

    ถ้าหมอกไม่ปกคลุมเราจะมองเห็นสายน้ำตกไหลหล่นมาจากหน้าผาสูงลิบๆ ราวกับหล่นมาจากฟากฟ้า แต่บางครั้งหมอกที่ห่มคลุมอยู่นั้นเป็นดั่งม่านสีขาวซึ่งค่อยๆ เคลื่อนเปิดปิดให้เห็นสายน้ำตกเป็นระยะ มันสูงใหญ่จริงๆ ครับ ขนาดที่ว่าเรือนยอดไม้จะสูงเพียงใด มันก็เทียบไม่ได้กับความสูงของน้ำตก ซึ่งสะกดตาทุกครั้งยามม่านขาวเปิดโฉมออกมาให้เห็น

    ที่นอนคืนนี้ของทุกคนคือเปล ภายใต้ฟรายชีทและผืนผ้ายางสำหรับคลุมฝน เปลทั้งแบบมีมุ้งและเปลทหาร แต่ที่แปลกสุดๆ มันก็ต้องเปลของพะตี้ เล่นเอาเปลญวนลวดลายเจ็ดสีมีเป็นช่องตาข่ายใช้นั่งเล่นนอนเล่นหรือที่เห็นกันตามชายหาดริมทะเล แกบอกว่าอย่างนี้ลมเย็นดี

    “แหม! เปลพะตี้เท่ห์เชียวนะ สงสัยเที่ยวทะเลบ่อย” ผมพูดแซว “ยังไม่เคยเห็นทะเลเลย อันนี้ของหลานมัน เลยยืมมา” พะตี้ตอบแบบเสียงไม่ค่อยชัดตามสไตล์หากเต็มไปความจริงใจโดยเฉพาะเสียงหัวเราะและรอยยิ้มอย่างเปิดเผย

     ทุกอย่างถูกจัดเตรียมกันเรียบร้อย พะตี้และวิโรจน์รีบไปก่อไฟหุงข้าวเตรียมก่อนเพราะไม่แน่ฝนอาจตกลงมาอีกในไม่ช้าก็เป็นได้ ส่วนผม พี่อู๊ดดี้ และดิว ต่างพากันไปอาบน้ำที่ลำธารห้วยปริตุ๊โกร หลังอาหารมื้อค่ำภายใต้ผืนผ้าฟรายชีท และเสียงฝนเปาะแปะเบาๆ เราล้อมวงสนทนากันอย่างออกรส สารพัดเรื่องที่ถูกถ่ายทอดเล่าสู่กันฟัง เรื่องสำคัญที่สุดคือการถามไถ่ชื่อของน้ำตกใหม่แห่งนี้