๔... หนองหาร

พระอาทิตย์ค่อยๆ ลอยขึ้น แผ่นน้ำราบเรียบ...เทียมกระจก ถูกแสงสีส้มทองฉาบเคลือบจนทั่ว ชาวประมงพื้นบ้านเริ่มติดเครื่องท้ายเรือ พาแล่นออกจากฝั่ง ระลอกคลื่นทำลายความนิ่งไปชั่วขณะ แต่ก็งดงามในอีกมิติ ไ่ม่เคยคิดว่า “หนองหาร” ยามเช้า... จะโรแมนติกปานนี้

กิจกรรม “ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์บ้านท่าวัด” เริ่มแต่เช้าตรู่ที่ท่าน้ำวัดมหาพรหมโพธิราช หรือวัดเหนือ อาบวิตามินดีจากแสงตะวันในปริมาณที่พอเหมาะ พอให้ร่างกายได้ปรับเปลี่ยนเป็นแคลเซี่ยม เสริมสร้างกระดูก เสร็จแล้วมาตักบาตรยามเช้ากับผู้เฒ่าผู้แก่ รับพระจากพระสงฆ์

หลังอาหารเช้าในแบบเรียบง่าย ตบท้ายด้วยกาแฟสำเร็จรูป จึงค่อยไปเดินชมพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น ที่รวบรวมโบราณวัตถุ โครงกระดูกมนุษย์ก่อนประวัติศาสตร์ ข้าวของเครื่องใช้เก่าแก่ที่ชาวบ้านนำมามอบให้ทางพิพิธภัณฑ์จัดแสดง บอกเล่าเรื่องราวอารยธรรมของชุมชนบ้านท่าวัด

เข้าห้องน้ำจัดการเรื่องที่ค้างคากันเรียบร้อย พวกเราก็ทยอยลงเรือ ซึ่งแต่ละลำจะรับได้ประมาณ 5-6 คน รวมนายท้าย ข้อสำคัญก่อนออกเรือผุ้โดยสารต้องสวมชูชีพให้เรียบร้อย จากท่าวัดเหนือไปอีกราว 10 นาที เรือจะพาแวะ “วัดกลางศรีเชียงใหม่” หรือ “วัดใต้” ซึ่งมีการขุดค้นพบโบราณวัตถุหลายประเภท อายุราว 3,500 – 5,500 ปี รวมถึงแผ่นศิลาจารึก ที่บันทึกเรื่องราวการสร้างวัดแห่งนี้ เมื่อศักราช 998 ปี ตรงกับ พ.ศ.2175 ภายในบริเวณวัดยังเป็นแหล่งกลุ่มใบเสมาหิน สมัยทวาราวดี อายุราวพุทธศตวรรษที่ 12-16 อีกด้วย

เมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม พ.ศ.2532 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเสด็จนำคณะนักเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า เพื่อทอดพระเนตร ทัศนศึกษา แหล่งประวัติศาสตร์ โบราณคดี โบราณวัตถุ ณ วัดกลางศรีเชียงใหม่แห่งนี้ ต่อมาภายหลังจึงได้มีการสร้างพิพิธภัณฑ์ขึ้นภายในวัด

หนองหาร เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่ ซึ่งการสร้างบ้านเมืองในสมัยก่อน มักเลือกทำเลที่ตั้งใกล้แหล่งน้ำ จึงมักมีการค้นพบสถานที่ สิ่งของและร่องรอยทางประวัติศาสตร์ ในชุมชนโดยรอบพื้นที่หนองหาร

หนองหาร มีเกาะหรือดอน อยู่หลายแห่ง บางแห่งชาวบ้านจะนำสัตว์เลี้ยงเช่น หมูป่า แพะ ไปปล่อยให้อยู่ตามธรรมชาติ ถึงเวลาจะเีรียกสัตว์เลี้ยงของตนเอง เจ้าของสัตว์แต่ละฝูงจะใช้แหล่งกำเนิดเสียงที่ต่างกัน เช่นกะลาบ้าง กระป๋องบ้าง สัตว์ที่เลี้ยงไว้จะจดจำเสียงใครเสียงมัน เจ้าของใครเจ้าของมัน ไม่มาปะปนกัน

“เกาะดอนสวรรค์” เป็นเกาะที่มีพื้นที่ใหญ่ที่สุด บนเกาะมีวัดดอนสวรรค์ ซึ่งสงบเงียบร่มเย็น ต้นไม้หลายต้นมีอายุเกินร้อยปี ชาวบ้านจึงมักขับเรือมาที่วัด เพื่อทำบุญปฏิบัติธรรมอยู่เสมอ

ชาวเรือพื้นบ้าน ที่หากินกับการประมงน้ำจืด จะร่วมกันอนุรักษ์สินในน้ำ ด้วยการหยุดจับปลาในช่วงวันที่ 16 พฤษภาคม – 16 กันยายน ของทุกปี เพื่อให้แหล่งอาหาร ได้มีโอกาสแพร่ขยายพันธุ์ เติบโตเป็นห่วงโซ่อาหารที่อุดมสมบูรณ์ยั่งยืนตลอดไป

กิจกรรมท่องเีที่ยวเชิงอนุรักษ์บ้านท่าวัด ติดต่อผู้ใหญ่ชำนาญ ดาบสีพลาย โทร.08 7221 2501 , 08 7972 9366

๕... ท่าแร่ แห่ดาว

สำหรับคนรักสัตว์ “บ้านท่าแร่” อาจมีชื่อเสียงในทางลบ หากแต่เราศึกษาและทำความเข้าใจในขนบความเชื่อของแต่ละชาติพันธุ์ ความรู้สึกบางอย่างอาจถูกปล่อยวางและขจัดออกไปได้ไม่มากก็น้อย

เรื่องราวของบ้านท่าแร่ เกิดขึ้นประมาณประมาณ ปี พ.ศ. 2427 เมื่อบาทหลวงเกโก (มิชชันนารีชาวฝรั่งเศส ) ได้พาคริตชน(ผู้ที่นับถือศาสนาคริสต์) ชาวเวียดนามที่ได้รับการปลดปล่อยจากการเกณฑ์แรงงานทาส และผู้ที่ถูกกล่าวหาว่าเป็นผีปอบประมาณ 40 คน ซึ่งอาศัยอยู่ในตัวเมืองสกลนคร ออกเดินทางหาทำเลที่ตั้งหมู่บ้านคริตชนใหม่ ทำแพขนาดใหญ่โดยนำเรือเล็กและไม้ไผ่ผูกติดกัน บรรทุกทั้งคนและสัมภาระ ใช้ผ้าห่มและผืนผ้าขึงแทนใบ ปล่อยให้ลมพัดไปในทิศทางที่พระเป็นเจ้าทรงประสงค์ พวกเขาสามารถข้ามไปยังอีกฟากหนึ่งของหนองหารได้อย่างปลอดภัย ตั้งถิ่นฐานใหม่เป็นชุมชนชาวคริสต์ ในบริเวณที่เต็มไปด้วยป่าไม้ มีหินลูกรังอยู่ทั่วไป ซึ่งคนพื้นเมืองเรียก “หินแฮ่” จนต่อมาเป็นที่รู้จักในชื่อบ้านท่าแฮ่ หรือ ท่าแร่ในปัจจุบัน

ความน่าสนใจของชุมชนคาทอลิกท่าแร่ อยู่ตรงที่มีผังเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมตารางหมากรุก คล้ายกับบ้านเมืองในแถบประเทศตะวันตก มีบ้านเรือนเก่า ในแบบสถาปัตยกรรมทรงฝรั่งเศสที่งดงาม เรียงรายให้เห็นสองข้างทางในถนนสายหลักของหมู่บ้าน และอาสนวิหารอัครเทวดามีคาแอล โบสถ์คริสต์ที่มีรูปทรงคล้ายเรือ สื่อถึงการอพยพมาทางน้ำของชุมชน ตั้งเด่นเป็นสง่าอยู่ในชุมชนแห่งนี้

ในช่วงวันคริสต์มาส ของชุมชนชาวคริสต์ในเขตอัครสังฆมณฑลท่าแร่-หนองแสง ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ 4 จังหวัดคือ สกลนคร นครพนม กาฬสินธุ์และมุกดาหาร ดูจะแตกต่างจากคริสตชนทั่วโลก โดยเฉพาะในเขตจังหวัดสกลนคร เพราะจะมีการเฉลิมฉลองด้วยการทำดาวและถ้ำพระกุมาร ประดับตามบ้านเรือน ศาสนสถาน เพื่อเฉลิมฉลองการประสูติของพระเยซูเจ้า พร้อมทั้งมีขบวนแห่ไปรอบๆ หมู่บ้าน

“ดาว” ในคริสต์ศาสนา เป็นสัญลักษณ์หมายถึง การมาบังเกิดของพระเยซูเจ้า เป็นสื่อนำทางให้พวกโหราจารย์ได้พบกับพระกุมารเยซู ในถ้ำเลี้ยงสัตว์ที่เมืองเบธเลเฮม ประเทศปาเลสไตน์ ประเพณีการแห่ดาวไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าเกิดขึ้นตั้งแต่เมื่อไหร่ เข้าในว่าน่าจะมีมาตั้งแต่ศาสนาคริสต์เข้ามาภาคอีสานในปี พ.ศ.2424 ซึ่งมีการสอนให้คริสตชนทำดาวประดับในเทศกาลคริสต์มาส แต่ได้มีประยุกต์มาเป็นประเพณีแห่ดาวรอบศาสนสถานหรือชุมชน ตามนิสัยร่าเริงสนุกสนานอันเป็นธรรมชาติของชาวอีสานในเวลาต่อมา

ประเพณีการแห่ดาวที่สกลนคร เกิดขึ้นเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ.2525 เมื่อพระอัครสังฆราชลอเรนซ์ คายน์ แสนพลอ่อน อดีตผู้ปกครองอัครสังฆมณฑลท่าแร่-หนองแสง มีความประสงค์จะให้หมู่บ้านคริสตชนในเขตปกครอง ได้นำดาวที่ใช้แห่ในคืนวันที่ 24 ธันวาคม มาร่วมแห่อีกครั้งในตัวเมืองสกลนคร ในวันที่ 25 ธันวาคม โดยมอบหมายให้ชุมชนท่าแร่ หมู่บ้านคริสตชนที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย และเป็นศูนย์กลางของอัครสังฆมณฑลท่าแร่-หนองแสง เป็นผู้นำ โดยเริ่มแห่จากศาลากลางจังหวัดไปยังบริเวณโรงเรียนเซนต์ยอแซฟสกลนคร ก่อนจะมีพิธีเฉลิมฉลองคริสต์มาส เหมือนที่ทำกันในแต่ละชุมชน

จนกระทั่ง พ.ศ.2546 นายปรานชัย บวรรัตนปราน ผู้ว่าราชการจังหวัดในขณะนั้น ได้ร่วมกับการท่องเที่ยวเที่ยวแห่งประเทศไทย ได้บรรจุประเพณีแห่ดาว ให้เป็นงานส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัด เพื่อดึงดูดนักท่องเี่ที่ยวให้มาเที่ยวชมและร่วมงานคริสต์มาสที่จังหวัดสกลนคร จนเป็นที่รู้จักของคนทั่วไปในเวลาต่อมา

หมู่บ้านท่าแร่ ตั้งอยู่ริมหนองหารฝั่งตรงข้ามกับตัวเมืองสกลนคร จากตัวเมืองไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 22 (อุดรธานี-สกลนคร-นครพนม) ห่างจากตัวเมืองทางรถยนต์ประมาณ 21 กิโลเมตร และ 6 กิโลเมตร โดยทางน้ำ ปัจจุบันได้รับการยกฐานะให้เป็นเทศบาลตำบล ในคืนวันที่ 24 ธันวาคมของทุกปี จะมีการแห่ดาวรอบชุมชน ที่คนมักเรียกว่าแห่ดาวเล็ก ก่อนจะร่วมกับชุมชนคริสต์อื่นๆ แห่ดาวรอบเมืองสกลนครในวันถัดมาอีกครั้ง

หลากอารมณ์ที่...สกลนคร (ตอนแรก)

บุญรักษา... คุณพระคุ้มครอง... เจริญสุขทุกๆ ท่านครับ

ธนิสร หลักชัย

ขอขอบคุณ
- งานสื่อมวลชนสัมพันธ์ภายในประเทศ กองประชาสัมพันธ์ในประเทศ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย
โทร.1672 เว็บไซต์: www.tourismthailand.org
- การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานนครพนม โทร.0 4251 3490-1

ผลงานเขียนของคุณธนิสร หลักชัย

อัลบั้มภาพ หลากอารมณ์ที่...สกลนคร (ตอนจบ) ภาพที่ 4 / 15

หลากอารมณ์ที่...สกลนคร (ตอนจบ)

อัลบั้มภาพที่เกี่ยวข้อง

เนสซีแห่งกาฬสินธุ์! เขื่อนลำปาวน้ำท่วมหุ่นไดโนเสาร์จนมองคล้ายสัตว์ในตำนานอังกฤษ

ผาแดงภูสิงห์ เส้นทางท่องเที่ยวแห่งใหม่สุดอันซีนแห่งกาฬสินธุ์

ออนซอนทะเลอีสานเมืองกาฬสินธุ์ แลนด์มาร์คแห่งใหม่ของคนชอบแคมป์ปิ้ง

ยุคนี้ต้องสู้! หนุ่มเจ้าของร้านแต่งชุดสไปเดอร์แมนขายกุ้ง-ปลานิลกระตุ้นยอดขายสู้โควิด