ต่อมเหม็นของสุนัขตัวโปรด

ต่อมเหม็นหรือต่อมข้างทวารหนักคืออะไร ต่อมข้างทวารหนัก หรือ Anal Sacs จะมีอยู่ 2 ข้าง ในตำแห่ง 9 นาฬิกาและ 3 นาฬิกา ข้างรูทวารหนัก ต่อมข้างทวารหนักจะทำหน้าที่ผลิตและเก็บกักของเหลวสี ออกเข้มๆ และมีกลิ่นที่แย่มากๆ ต่อมนี้จะมีช่องทางเล็กๆที่เชื่อมต่อกับทวารหนักซึ่ง ต่อมนี้ก็จะมีรูที่ปิดเอาไว้เพื่อเก็บกักของเหลวเอาไว้ อวัยวะนี้จะคล้ายๆกับต่อมเหม็นที่ตัวสกั๊งค์ผลิตกลิ่นเฉพาะขึ้นมาเพื่อใช้ในการต่อสู้กับศัตรูความผิดปกติของต่อมข้างทวารหนัก

 

 

การที่จะเกิดโรคเกี่ยวกับต่อมข้างทวารหนัก จะมีอยู่ 3 ระดับของความรุนแรงของโรคนี้

1. เมื่อของเหลวในต่อมนั้นเริ่มเปลี่ยนจากของเหลวมามาเป็นของเหลวที่ข้นขึ้นหรือบางทีก็แข็งตัว ในอาการของระดับนี้จะเรียกว่า Impaction หรือการอุดตัน

2. ขั้นนี้จะรุนแรงขึ้นกว่าขั้นแรก จะเรียกขั้นนี้ว่า Infection หรือการติดเชื้อ ซึ่งมาจากแบคทีเรียที่อยู่ในต่อมข้างทวารหนักทำให้เกิดน้ำหนองขึ้นมา

3. เมื่อการติดเชื้อรุนแรงขึ้นทีให้ต่อมนั้นบวมและปริแตกออกมา ขั้นนี้จะเรียกว่า Abscess หรือเป็นฝี

การสังเกตว่าน้องหมามีปัญหาเกี่ยวกับต่อมข้างทวารหนัก

1. น้องหมานั่งเอาก้นไถพื้นอยู่ตลอดเวลา

2. น้องหมาพยายามเลียทวารหนัก

3. ต่อมข้างก้นของน้องหมามีอาการบวม

4. สังเกตว่ามีเลือดไหลออกมา

การรักษาในระดับความรุนแรงต่าง ๆ

1. ถ้าเป็นแค่ระดับ Impaction ก็คือ บีบต่อมข้างทวารหนัก เพื่อให้ของเหลวที่อุดตันไหลออกมา

2. ถ้าเป็น Infection ต้องไปหาคุณหมอทานยาลดการอักเสบ

3. ถ้าเป็นฝีหรือ Abscess ก็ต้องมีการผ่าฝีออกก็อย่างที่พี่บอกไว้ว่าต่อมนี้ไม่ได้สร้างกลิ่นตัวใน สุนัข เพราะต่อมนี้จะปล่อยกลิ่นเมื่อมีการต่อสู้เพื่อทำให้ ศัตรูกลัว แต่ก็มีความผิดปกติอยู่อย่างนึงที่เราอาจจะได้กลิ่นจากของเหลวที่ผลิตจากต่อมนี้ ซึ่งก็คือมาจากรูที่ปิดเชื่อมระหว่างต่อมนี้กับทวารหนักนั้นปิดได้ไม่สนิท ก็ทำให้ของเหลวนั้นไหลออกมา ทำให้เกิดกลิ่น ซึ่งถ้าเกิดแบบนี้จริงๆ ไม่มีทางไหนรักษาหาย นอกจาก ผ่าตัดเอาต่อมข้างทวารหนักนั้นออก

 

 

โดยปกติสุนัขและแมวทุกตัวจะมี " ต่อมเหม็น " หรือ " ต่อมข้างก้น " (anal gland) อยู่ภายในในก้น ของสุนัข ต่อมเหม็นนี้อยู่บริเวณข้างรูก้นของสุนัขในแนวเดียวกันมี 2 ข้าง ซ้ายขวา ต่อมนี้มีหน้าที่สร้างสารคัดหลั่ง ที่เป็นสารชนิดหนึ่งซึ่งจะมีกลิ่นเฉพาะตัวของสุนัขตัวนั้นๆ โดยแต่ละตัวจะมีกลิ่นไม่ซ้ำกัน เป็นกลิ่นเอกลักษณ์เฉพาะตัว เราจะเห็นได้ว่า เมื่อเวลาสุนัขแปลกหน้าเจอกันนั้นจะดมก้นกัน ไม่ใช่เราทำทะลึ่งกันนะครับ หลายคนจะดุสุนัขตัวเองเมื่อไปดมก้นสุนัขตัวอื่นว่าเป็น "หมาทะลึ่ง" แต่ในความเป็นจริงแล้ว นั่นคือการที่เค้าตรวจสอบเอกลักษณ์ของเพื่อนใหม่ตัวนั้นนั่นเอง

โดยปกติในต่อมเหม็นจะอยู่ในสภาพว่างเปล่า เพราะสารคัดหลั่งจะถูกแรงดันในการขับถ่ายกำจัดออกมา สารคัดหลั่งในต่อมเหม็นจะเป็นของเหลวสีน้ำตาลอ่อน บางครั้งอาจจะแข็งเป็นขี้ผึ้งสีเหลืองๆ ต่อมเหม็นจะถูกทำให้ว่างโดยการหดตัวของกล้ามเนื้อหูรูดทวารหนัก การหดตัวจะเป็นไปโดยอัตโนมัติเมื่อสุนัขหงุดหงิด ตกใจ ภายใต้ภาวะกดดัน หรือออกนอกอาณาเขตของตนเอง การหดตัวของกล้ามเนื้อหูรูดเพื่อขับสารคัดหลั่งส่งกลิ่นไม่ใช่การกระทำเพื่อแสดงอาณาเขตอย่างเดียว แต่เป็นการแพร่กระจายกลิ่นตัวของสุนัขด้วย

ภาวะอุดตันของต่อมเหม็น

สำหรับสุนัขสายพันธุ์ที่มีปัญหาเรื่องต่อมเหม็นอุดตันนี้ส่วนใหญ่จะเป็นสุนัขพันธุ์เล็ก เช่น ชิวาวา มิเนียเจอร์พินเชอร์ และอิงลิชค็อกเกอร์ สแปเนียล แต่สามารถเกิดกับสุนัขได้ทุกสายพันธ์ โดยสาเหตุจะมาจากท้องผูก อุจจาระแข็ง ปากท่อต่อมเหม็นเล็ก ต่อมเหม็นทำงานเกินขนาด (คือ ภาวะตื่นเต้นตกใจทั้งวัน) หรือสารคัดหลั่งแข็งเหมือนแป้ง ภาวะอุดตันนี้รักษาโดยกำจัดสารอุดตันให้ต่อมเหม็นว่างเปล่า

ต่อมเหม็นอักเสบ

เมื่อมีภาวะอุดตันต่อมเหม็นก็จะอักเสบ วิธีการดูแล ก็คือ ทำความสะอาดกำจัดสิ่งอุดตันออกให้หมดต่อมเหม็น ตามวิธีการข้างบน แล้วเอายาครีมปฎิชีวนะบีบใส่เข้าไปในต่อมเหม็น เช่น ยา Panalog โดยยานี้จะมีหัวบีบแบบกาวตราช้าง ให้บีบยาใส่ให้เต็มต่อมเหม็น ทำแบบนี้ทุก 2 วันจนกว่าจะไม่มีเลือดหรือหนอง และควรให้ยาปฏิชีวนะพวกคลอแรม (chloromycetin) หรือ เตตร้าไซคลิน (tetracycline) ด้วย