“บ้านดินคำปู้จู้” จังหวัดพะเยา บ้านดินสไตล์ประยุกต์ ที่ใครๆ ก็สร้างได้

ความฝันเรื่องการมีบ้านดินมักเป็นความฝันของหลายคนที่คิดว่าอยู่บ้านดินหน้าร้อนแล้วเย็นสบาย อยู่บ้านดินหน้าหนาวแล้วอบอุ่น บ้านดินราคาไม่แพง และบ้านดินต้องเหมาะกับชีวิตพอเพียง สำหรับความคิดของคู่สามีภรรยาครูจุ้ย-ชลดา และครูโชะ-ศักดิ์ชัย เวยื่อ นั้นเริ่มจากแนวคิดการอยากพึ่งพาตนเอง จึงเริ่มศึกษาและหาข้อมูลเกี่ยวกับบ้านดินให้มากขึ้น และในที่สุดทำให้รู้ว่าการสร้าง “บ้านดิน” ไม่ได้ทำให้ทั้งคู่ได้แค่ “บ้านหลังใหม่” แต่ทั้งสองยังกลายเป็น “คนใหม่” ไปพร้อมๆ กับเวลาที่บ้านเสร็จ

บ้านดินของครูจุ้ย-ชลดา และครูโชะ-ศักดิ์ชัย เวยื่อ 

“บ้าน” ที่เริ่มจากดิน 1 ก้อน
ตั้งแต่ปี 2551 ครูจุ้ยกับครูโชะเริ่มสนใจเรื่องบ้านดิน หาข้อมูลจากการอ่าน และเดินทางไปดูบ้านดินตามจังหวัดต่างๆ เจอทั้งบ้านดินแบบที่แย่ที่สุด ไม่น่าอยู่ อยู่ไม่ได้ เพราะไม่มีคนดูแล หรือแม้กระทั่งบ้านดินที่ดีที่สุดแบบใช้ผู้รับเหมาสร้างให้ แต่เพราะทั้งสองต้องการมีส่วนร่วมในการสร้างบ้านของตัวเอง และดึงศักยภาพของตนเองออกมาใช้ให้มากที่สุด 4 ปีถัดมาจึงตัดสินใจซื้อที่นา 2 ไร่เพื่อสร้างบ้านดินตามแนวทางของตัวเอง

จากนั้นอีกประมาณ 1 ปีหลังถมดิน ปรับหน้าดินเพื่อสร้างบ้าน ทั้งสองก็เริ่มเหยียบดินปั้นก้อนอิฐดิน จากก้อนอิฐดินก้อนแรก ทำวันละ 40 ก้อน ใช้เวลาเกือบปี จนกระทั่งได้ก้อนอิฐดินสำหรับสร้างบ้าน 4 ,000 ก้อน ตลอดระยะเวลาประมาณ 2 ปี ทั้งสองค่อยๆ ช่วยกันสร้างบ้านดินจนกระทั่งบ้านเสร็จและย้ายเข้าอยู่เมื่อปี 2557

“เราเป็นข้าราชการจึงมีเวลาในการทำจำกัด ต้องเหยียบดิน ปั้นดินในวันหยุดเสาร์-อาทิตย์ หรือบางทีให้เด็กๆ นักเรียนที่สมัครใจมาช่วย ระหว่างการสร้างมีบ้างที่รู้สึกท้อ เพราะจริงๆ หลักของบ้านดินคือคิดให้เล็กเข้าไว้ แต่เราทำแบบนั้นไม่ได้เพราะเราเป็นครอบครัวใหญ่ แต่ก็คิดว่าเราศึกษามา 5-6 ปี ถ้าเราพักมันจะหมดแรง เลยต้องลงมือทำต่อ และต้องทำให้สำเร็จ”

การลงมือสร้างบ้านดินด้วยตัวเองสามารถช่วยประหยัดค่าจ้างแรงงานสร้างบ้าน ที่ไม่ได้นับรวมค่าจ้างการทำโครงสร้างต่างๆ ลงได้มากถึง 8 แสนบาท เนื่องจากหลังงานโครงสร้างหลักเสร็จ ทั้งสองลงมือก่อ จัดวาง สร้างบ้านเองทั้งหลัง

“บ้านดิน” แบบประยุกต์
บ้านดินคำปู้จู้เป็นบ้านดินแบบประยุกต์เพราะไม่ได้ปลูกสร้างด้วยดินทั้งหลัง บ้านหลังนี้มีพื้นที่ใช้สอยทั้งสิ้น 150 ตารางเมตร แบบแปลนเป็นรูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า แบ่งครึ่งทั้งสองฝั่งเท่า ๆ กัน รวมแล้วมีห้องนอนทั้งหมด 4 ห้องนอน 3 ห้องน้ำ มีห้องโถงกลางบ้านและระเบียง รวมมูลค่าก่อสร้าง 1.2 ล้านบาท

“เราสร้างบ้านตามความต้องการและตอบสนองการใช้ชีวิตของเรา ดังนั้นบ้านดินของเราจึงไม่ได้ใช้ดินทั้งหลัง เราใช้โครงสร้างเหล็กและยกพื้นคอนกรีตสูงแทนการทำคานคอดิน เพราะเดิมที่นี่เป็นที่นาที่ต่ำที่สุด จึงต้องทำโครงสร้างที่มั่นคง ส่วนห้องน้ำเราเลือกเป็นปูนเพราะเรารู้สึกว่าถ้าห้องน้ำเป็นดินมันจะต้องอยู่กับความชื้นตลอดเวลา นอกจากนี้ยังมีประตูหน้าบ้านที่เราใช้บานไม้เก่า พื้นปูด้วยกระเบื้อง”

นอกจากนี้บ้านดินคำปู้จู้ยังปรับรูปแบบบ้านดินจากความเข้าใจเดิมๆ ด้วยการเพิ่มหน้าต่าง เพิ่มช่องแสง บ้านดินหลังนี้อาจไม่เย็นสบายด้วยอุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียล แบบที่เคยได้ยินเรื่องคุณสมบัติการกันความร้อนของผนังที่สร้างด้วยดิน  แต่รับประกันได้ว่า เมื่อเทียบกับคุณสมบัติทั้งร้อนและเย็นของบ้านดินแล้ว นับว่าดีกว่าบ้านที่สร้างด้วยปูนแน่นอน ภายในจึงมีเพียงพัดลม ไม่มีเครื่องปรับอากาศ ในช่วงเวลาที่อากาศร้อนจัดเช่นนี้ ผนังดินซึ่งมีคุณสมบัติเป็นฉนวนกันความร้อนจึงช่วยทำให้บ้านเย็น

“จริงๆ ความร้อนมาจากหลังคาที่ได้รับแสงโดยตรงมากกว่า แต่เรามีหลังคา 2 ชั้น จึงช่วยระบายอากาศไล่ความร้อนจากด้านล่างลอยขึ้นไปด้านบน ส่วนในฤดูหนาวผนังดินจะช่วยควบคุมอุณหภูมิได้ดีกว่า แต่ในตัวบ้านเรามีเตาผิงด้วยเพื่อช่วยเรื่องความชื้น”

บ้านหลังใหม่ มาพร้อมกับ การเป็นคนใหม่
ตลอดระยะเวลาการสร้างบ้านดิน คนรอบข้างหรือแม้แต่คุณพ่อคุณแม่กดดันและเรียกครูทั้งสองว่า “ผีบ้า” ด้วยความไม่เข้าใจเหตุผลที่แท้จริงในการลงมือสร้างบ้านด้วยตัวเอง แต่บนความกดดันนั้น ครูทั้งสองกลับรู้สึกว่าได้เปลี่ยนพวกเขาให้กลายเป็นคนใหม่ที่มีความภาคภูมิใจในตัวเอง

“บ้านดินมีจิตวิญญาณของคนทำอยู่ในนั้น ทุกมุมของบ้านมันมีเรื่องราว บ้านดินเปลี่ยนเรา ดังนั้นคนสร้างบ้านดินส่วนใหญ่จึงอยากบอกต่อ เป็นกำลังใจและสร้างแรงบันดาลใจให้กับคนที่สนในอยากมีบ้านดินเหมือนกัน"

ปัจจุบันนอกจากบ้านดินคำปู้จู้จะเป็นบ้านดินสำหรับพักอาศัยของคุณครูทั้งสองแล้ว ยังกลายเป็นแหล่งเรียนรู้วัฒนธรรมชุมชนเรื่องการสร้างบ้านดิน เกษตรพอเพียง และศิลปะที่เปิดอบรมให้ความรู้กับผู้สนใจทุกคนโดยไม่มีค่าใช้จ่าย นั่นเป็นเพราะหัวใจความเป็นครูที่นึกย้อนกลับไปคิดถึงช่วงที่ตนเองเหน็ดเหนื่อยกับการแสวงหาความรู้ก่อนสร้างบ้านดิน ดังนั้นหากใครสนใจแนวความคิดเรื่องการสร้างบ้านดินรวมถึงวิถีการพึ่งพาตนเองสามารถติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่เพจบ้านดินคำปู้จู้ live & learn mud house