บ้านหิมพานต์ ป๊ากสามเสน สถานที่หย่อนใจแห่งแรกๆ ของชาวพระนคร

• บ้านหิมพานต์ หรือปาร์คสามเสน สร้างโดยพระสรรพการหิรัญกิจ (เชย อิศรภักดี) ผู้จัดการแบงก์สยามกัมมาจล ตั้งใจจะให้เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจแบบสวนสาธารณะและเก็บเงินค่าบำรุงในการเข้าชม
• บ้านหิมพานต์ ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน  มีการบูรณะซ่อมแซมและเตรียมเปิดเป็นพิพิธภัณฑ์ให้ประชาชนทั่วไปได้เข้าชม

ตึกเหลือง หรือ อาคารวชิรานุสรณ์ วชิรพยาบาล หรือชื่อที่รู้จักกันเมื่อกว่า 100 ปีก่อนว่า บ้านหิมพานต์ หรือ ป๊ากสามเสน คฤหาสน์หลังงามของ พระสรรพการหิรัญกิจ ซึ่งเป็นที่กล่าวขานในย่านสามเสนรวมถึงได้รับการบันทึกไว้ในหนังสือ Twentieth Century Impressions of Siam ถึงความงดงามของกลุ่มอาคารและพื้นที่บริเวณนี้ว่า…เป็นรองก็แค่พระบรมมหาราชวัง

ตึกชมพูซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ บ้านหิมพานต์ ในอดีต ซ้ายมือ คือพระพรหมาภิบาล (แขก อิศรภักดี) ผู้เป็นบิดา และขวามือ คือพระสรรพการหิรัญกิจ (เชย อิศรภักดี)
(ภาพ: ฟิล์มกระจกชุดหอพระสมุดวชิรญาณ)

จากบ้านหิมพานต์ปรับเปลี่ยนสู่ วชิรพยาบาล ในรัชกาลที่ 6

คฤหาสน์สีเหลืองสไตล์นีโอคลาสสิกหลังนี้สร้างในสมัยรัชกาลที่ 5 ตรงกับยุคที่นายช่างชาวอิตาลีเข้ามาสร้างอาคารประวัติศาสตร์ต่างๆ ในสยาม และหนึ่งในผลงานความผสมผสานระหว่างตึกอันโอ่อ่าสไตล์ยุโรปและลวดลายไทยอันวิจิตรก็คือคฤหาสน์ของพระสรรพการ ซึ่งเป็นอาคารก่ออิฐถือปูนมีการจัดสวนสวยงามอยู่ด้านหน้า ประกอบด้วยตึกใหญ่ 2 ตึก คือ ตึกพระสรรพการหิรัญกิจ และ ตึกคุณทรัพย์ เรียกชื่อตามชื่อเจ้าของบ้านและภรรยา อีกทั้งด้านข้างยังมีโรงละคร กรงเลี้ยงสัตว์  สระว่ายน้ำ มีถ้ำจำลอง มีเขาก่อด้วยหินเป็นเนินเขา รวมเวลาก่อสร้างเกือบ 4 ปีระหว่าง พ.ศ. 2448 – 2451

บริเวณด้านหลังของบ้านยังได้สร้างเขาดินขนาดใหญ่เรียกว่า ป๊ากสามเสน ตามแบบสวนสาธารณะอย่างเมืองนอก แต่สำหรับป๊ากสามเสนจะเรียกว่าสวนสาธารณะก็ไม่เชิงนักเพราะมีการเก็บค่าเข้าชมเป็นรายครั้งและรายปีเหมือนเป็นคลับเฮาส์แหล่งพักผ่อนหย่อนใจของผู้ดีมีอันจะกินในพระนครมากกว่า เพราะบริเวณเขาดินมีทั้งโรงกาแฟ โรงหมากพลูบุหรี่พร้อม มีเก้าอี้สำหรับนั่งกลางสนาม มีเรือสำหรับพายในคลองและในสระ ทั้งยังมีที่พักทำด้วยศิลาล้อมรอบด้วยไม้หอม แถมยังมีกระโจมบนยอดเขาให้ความรู้สึกเหมือนกิจการรีสอร์ตในปัจจุบัน

โมเดลจำลองความโอ่อ่าของ บ้านหิมพานต์ ในอดีต

ลายปูนปั้นต่างๆ ยังคงได้รับการรักษาไว้

พระสรรพการหิรัญกิจได้อันเชิญสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทยขณะนั้น เสด็จมาเปิดประตู บ้านหิมพานต์ และป๊ากสามเสนเป็นฤกษ์ ในวันที่ 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451 รวบงบประมาณก่อสร้างราว 800,000 บาท เก็บค่าผ่านประตูคนละ 1 บาท หรือจะจ่ายแบบรายปีมีก็มีให้เลือกแบบเหรียญทองปีละ 200 บาท และเหรียญเงินปีละ 100 บาท โดยเพิ่มสิทธิ์พิเศษให้ผู้ติดตามสามารถเข้าได้ครั้งละ 2 คน ส่วนโรงละครนั้นก็ไม่ธรรมดาด้วยงานก่อสร้างแบบยุโรป มีการเก็บค่าเข้าชมตามลำดับชั้น ตั้งแต่ 1 บาท ถึง 60 บาท ส่วนมหรสพก็หลากหลาย ได้แก่ งิ้ว หนังฉาย เพลงฉ่อย ลิเกทรงเครื่อง เครื่องสาย ละครพูด ไปจนถึงการนำหนังจากยุโรปเข้ามาฉาย

ภายในอาคารได้รับการปรับปรุงใหม่

เหตุที่มาของชื่อ บ้านหิมพานต์ ก็ด้วยบรรยากาศที่มีสวนขนาดใหญ่มีต้นไม้นานาพันธุ์ มีเนินเขา มีถ้ำ มีสัตว์ต่างๆ มีบ่อน้ำ สระน้ำเหมือนจำลองความงดงามของป่าหิมพานต์ลงมาไว้กลางกรุง แต่ก็น่าเสียดายที่พื้นที่ป๊ากสามเสนรวมทั้งตัวบ้านเปิดใช้งานได้ราว 2-3 ปีก็ปิดตัวลงด้วยเหตุพระสรรพการหิรัญกิจซึ่งในขณะนั้นดำรงตำแหน่งผู้จัดการ แบงก์สยามกัมมาจล ทุนจำกัดฝ่ายไทย ดำเนินกิจการผิดพลาดทำให้ต้องลาออกจากตำแหน่ง ถูกฟ้องล้มละลาย และต้องถูกถอดยศใน พ.ศ.2554 ทำให้ตัวบ้านรวมถึงที่ดินได้ถูกโอนกรรมสิทธิ์เป็นของแบงก์สยาม กัมมาจล ทุนจำกัด กระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 6 พระองค์ทรงซื้อที่ดินและสิ่งปลูกสร้างบริเวณบ้านพระสรรพการหิรัญกิจจากแบงก์สยามกัมมาจลทุนจำกัด เพื่อจัดตั้งเป็นสถานพยาบาลในชื่อ วชิรพยาบาล และใช้ตัวคฤหาสน์เป็นที่ทำการโรงพยาบาล

ปัจจุบันตึกเหลืองอดีต บ้านหิมพานต์ ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน  มีการบูรณะซ่อมแซมและเตรียมเปิดเป็นพิพิธภัณฑ์ให้ประชาชนทั่วไปได้เข้าชม ส่วนอาคารประกอบอื่นๆ อย่างโรงละคร ตึกคุณทรัพย์ หรือเขาดิน ไม่มีหลงเหลืออยู่แล้ว แต่เฉพาะตึกเหลืองหลังเดียวก็บอกเลยว่าต้องใช้เวลาชมเป็นครึ่งวันเพราะมีห้องโถงต่างๆ มากถึง 37 โถง ไม่รวมลายดอกไม้ พฤกษาบนเพดานที่ไม่ซ้ำกันเลยสักห้อง พร้อมด้วยลายที่เกี่ยวเนื่องกับนักษัตรปีเกิดของผู้เป็นเจ้าของบ้านที่ซ่อนอยู่ตามลายเพดานต่างๆ และในอนาคตจะมีการเพิ่มเติมส่วนของพิพิธภัณฑ์จัดแสดงสิ่งของต่างๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับประวัติศาสตร์แหล่งหย่อนใจของชาวพระนครที่ชื่อว่า บ้านหิมพานต์ หรือ ป๊ากสามเสน แห่งนี้

ลวดลายบนเพดานที่แทบจะไม่ซ้ำกันสักห้อง

Fact File

• อาคารวชิรานุสรณ์ วชิรพยาบาล ตั้งอยู่ด้านหน้าวชิรพยาบาล ริมถนนสามเสน กรุงเทพฯ
• ตอนนี้ อาคารวชิรานุสรณ์ วชิรพยาบาล กำลังปรับปรุงในส่วนของพิพิธภัณฑ์จึงยังไม่เปิดให้บุคคลทั่วไปเข้าชม สำหรับผู้ที่สนใจเข้าชมเป็นหมู่คณะ สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมที่งานสื่อสารและส่งเสริมภาพลักษณ์ โทร. 02-244-3688 (ติดต่อเฉพาะวันและเวลาราชการ) ติดตามข้อมูลเพิ่มเติม www.facebook.com/VajiraHospitalOfficial