"Economy Class Syndrome" คืออะไร เกี่ยวกับการนั่งเครื่องบินชั้นประหยัดอย่างไร ทำไมอันตรายถึงชีวิต

"Economy class syndrome" หรือ "โรคชั้นประหยัด" เคยถูกใช้เรียกภาวะลิ่มเลือดอุดตันในปอดเฉียบพลันที่เกิดขึ้นบนเที่ยวบินโดยสารทั่วไป แต่ชื่อนี้อาจไม่เหมาะสมนัก เพราะภาวะลิ่มเลือดอุดตันนี้สามารถเกิดขึ้นได้กับผู้โดยสารทุกชั้นไม่ว่าจะเป็นชั้นธุรกิจชั้นหนึ่ง หรือแม้แต่การเดินทางด้วยยานพาหนะประเภทอื่นๆ

"Economy class syndrome" หรือเรียกอีกชื่อว่า ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในขา หรือ Deep Vein Thrombosis (DVT) เป็นภัยร้ายที่อาจเกิดขึ้นได้จากการนั่งนิ่งเป็นเวลานาน โดยเฉพาะในสภาวะที่ร่างกายขาดน้ำ ใช้ยานอนหลับ ดื่มแอลกอฮอล์ ชา กาแฟ เผชิญกับความชื้นและแรงดันอากาศต่ำในห้องโดยสารเครื่องบิน และขาดออกซิเจน

DVT มักเกิดขึ้นหลังการเดินทางนาน 4-6 ชั่วโมง หรือเดินทางไกลเกิน 5,000 กิโลเมตร

อันตรายของ DVT

• ลิ่มเลือดอาจหลุดลอยไปตามกระแสเลือดไปอุดตันที่ปอด ทำให้เกิดภาวะที่หลอดเลือดบริเวณปอดเกิดการอุดกั้น ส่วนใหญ่มักเกิดจากลิ่มเลือดที่อุดตันบริเวณหลอดเลือดขาหลุดไปอุดกั้นหลอดเลือดปอดเฉียบพลัน ส่งผลร้ายแรงถึงชีวิต
• ผู้ป่วยจะมีอาการอ่อนเพลียเฉียบพลัน หายใจลำบาก เจ็บหน้าอก

การป้องกัน DVT

• ขยับร่างกายเป็นระยะ ลุกขึ้นยืน เดินไปมา ยืดเส้นยืดสาย ทุกๆ 1-2 ชั่วโมง
• ดื่มน้ำให้เพียงพอ
• สวมถุงน่องที่กระชับ
• เลือกที่นั่งที่มีพื้นที่วางขาเพียงพอ
• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ ชา กาแฟ
• ปรึกษาแพทย์ หากมีโรคประจำตัว หรือมีความเสี่ยงต่อภาวะลิ่มเลือดอุดตัน

อันตรายแฝงจากลิ่มเลือดอุดตันในปอดไม่เพียงแต่ส่งผลต่อระบบทางเดินหายใจ แต่ยังมีความเสี่ยงต่อ "อัมพฤกษ์ของนักเดินทาง" อีกด้วย

อัมพฤกษ์ของนักเดินทางเกิดขึ้นเมื่อลิ่มเลือดจากปอด ไหลผ่านรูที่ผนังกั้นห้องหัวใจ (PFO) ซึ่งโดยปกติจะปิดสนิทตั้งแต่แรกเกิด แต่ในบางราย (17-27%) รูนี้ยังคงเปิดอยู่ ทำให้ลิ่มเลือดไหลขึ้นไปสู่สมอง ส่งผลให้เกิดอัมพฤกษ์

ผลกระทบของอัมพฤกษ์

• แขนขาอ่อนแรง ชา หรือเป็นอัมพฤกษ์ครึ่งซีก
• ใบหน้าเบี้ยว พูดลำบาก
• การมองเห็นผิดปกติ
• เสียการทรงตัว

ปัจจัยเสี่ยงต่ออัมพฤกษ์ของนักเดินทาง

• เคยเป็นลิ่มเลือดอุดตันในปอด
• มีรูที่ผนังกั้นห้องหัวใจ (PFO)
• มีโรคประจำตัว เช่น โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน
• สูบบุหรี่
• ใช้ยาคุมกำเนิด

สถิติและความเสี่ยงของภาวะลิ่มเลือดอุดตันและอัมพฤกษ์ "นักเดินทาง"

หลายคนสงสัยว่า ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในปอด (pulmonary embolism) และอัมพฤกษ์ของนักเดินทาง (traveler's stroke) พบได้บ่อยแค่ไหน?

จากงานวิจัยพบว่า

• ผู้โดยสารเครื่องบินระยะไกล 1 ล้านคน มีโอกาสเกิด ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในปอด ร้อยละ 0.39
• การเดินทาง เพิ่มความเสี่ยง ของภาวะนี้ 3 เท่า
• ทุกๆ 2 ชั่วโมง ของการเดินทางนาน เพิ่มความเสี่ยง ของภาวะนี้ 18%
• ผู้หญิง มีโอกาสเป็น 2 เท่า ของ ผู้ชาย
• พบบ่อยใน ผู้ที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไป
• ระยะเวลาการเดินทางเฉลี่ยที่พบภาวะเหล่านี้คือ 10 ชั่วโมง หรือ 9,000 กิโลเมตร

อย่างไรก็ตาม ภาวะเหล่านี้พบได้ไม่บ่อย แต่ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงควรระมัดระวัง ดูแลตัวเองและปรึกษาแพทย์

ปัจจัยเสี่ยง

• เคยเป็น DVT (ลิ่มเลือดอุดตันในขา)
• มีรูที่ผนังกั้นห้องหัวใจ (PFO)
• มีโรคประจำตัว เช่น โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน
• สูบบุหรี่
• ใช้ยาคุมกำเนิด
• เดินทางนานๆ บ่อยๆ

การป้องกัน:

• ป้องกัน DVT (ลิ่มเลือดอุดตันในขา) ตามคำแนะนำข้างต้น
• ปรึกษาแพทย์ หากเคยเป็น DVT หรือมีรูที่ผนังกั้นห้องหัวใจ (PFO)
• ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ลดความเสี่ยงต่อโรคประจำตัว
• ขยับร่างกายเป็นระยะ ดื่มน้ำให้เพียงพอ สวมถุงน่องที่กระชับ เลือกที่นั่งที่มีพื้นที่วางขาเพียงพอ หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ ชา กาแฟ

การเดินทางอย่างปลอดภัยป้องกัน DVT อัมพฤกษ์ของนักเดินทางด้วยการดูแลตัวเอง

หมายเหตุ:

• ข้อมูลในข้อความนี้เป็นเพียงข้อมูลทั่วไป ไม่สามารถใช้แทนคำแนะนำทางการแพทย์ได้
• หากสงสัยว่าตนเองมีอาการของ DVT อัมพฤกษ์ หรือมีความเสี่ยงสูง ควรไปพบแพทย์ทันที