โรคระบบทางเดินอาหารบกพร่อง หรือท้องอืดในกระต่าย

 

 

หลายท่านที่เลี้ยงกระต่ายอาจเคยพบปัญหาว่ากระต่ายอยู่ดีๆ ก็หยุดกินอาหารกะทันหัน จากนั้นการตายอย่างไม่ทราบสาเหตุในเวลาต่อมา อย่างไรก็ตามเมื่อตรวจสอบถึงลักษณะอาการอย่างละเอียดพบว่า นอกจากกระต่ายจะหยุดกินอาหารแล้ว มักพบว่าอุจจาระน้อยมากหรือบางตัวไม่อุจจาระเลย

บางตัวมีลักษณะถ่ายค่อนข้างเหลวเป็นมูกสีเหลืองหรือขาวปนออกมา กระต่ายจะปวดท้องมีอาการเกร็งตัวถ้าปวดมากจะกัดฟันจนเราสามารถสังเกตเห็นได้อุจจาระของกระต่ายมีสองแบบ คือ แบบเม็ดกลมๆแข็งๆ และแบบก้อนนิ่มลักษณะคล้ายพวงองุ่น (cecotropes)

ซึ่งอุจจาระแบบพวงองุ่นนี้ถ้าลักษณะเหลวเกินไป มักเกิดจากความไม่สมดุลของจุลินทรีย์ (normal flora)ในลำไส้ใหญ่ของกระต่าย ความไม่สมดุลของจุลินทรีย์ในลำไส้ เกิดได้จากหลายปัจจัย ได้แก่ การได้รับยาปฏิชีวนะบางกลุ่ม เช่น penicillinหรือ lincosamine

ซึ่งเป็นอันตรายมากสำหรับกระต่ายการได้รับสารอาหารที่ไม่สมดุล เช่น คาร์โบไฮเดรตที่มากเกินไป หรือ อาหารเยื่อใย (fiber)ในปริมาณที่น้อยเกินไปเหล่านี้ทำให้เกิดกระบวนการบีบตัวของลำไส้อย่างผิดปกติและทำให้เกิดภาวะทางเดินอาหารบกพร่องตามมาได้

 

สาเหตุของโรคทางเดินอาหารบกพร่อง ได้แก่

ความเครียดภาวะร่างกายขาดน้ำ (dehydration)ความเจ็บปวดจากอาการป่วยทางร่างกายระบบทางเดินอาหารอุดตันสารอาหารไม่เหมาะสม โดยเฉพาะได้รับอาหารประเภทเยื่อใยในปริมาณต่ำเกินไป จากสาเหตุดังกล่าว ถ้าพบว่ากระต่ายหยุดกินอาหารและไม่เห็นอุจจาระนานเกิน 12 ชั่วโมง ควรรีบพากระต่ายไปรับการตรวจรักษากับสัตวแพทย์ทันที

เนื่องจากภาวะทางเดินอาหารบกพร่องมักเริ่มจากการบีบตัวที่เบาและช้าลง จนในที่สุดก็จะเข้าภาวะหยุดนิ่งไม่มีการบีบตัวของลำไส้เลย ทำให้อาหารที่ค้างอยู่ในระบบทางเดินอาหารไม่สามารถเคลื่อนที่ผ่านไปได้ ทำให้เกิดการอุดตันของระบบทางเดินอาหารตามมา และในลำไส้ส่วนที่ว่างเปล่าจะเกิดการหมักของแก็สซึ่งเกิดจากปริมาณของแบคทีเรียที่เพิ่มจำนวนมากขึ้น แบคทีเรียตัว

 

Clostridium spp. ทำให้เกิดภาวะท้องอืดอย่างรุนแรงเป็นอันตรายในกระต่าย นอกจากนี้แบคทีเรียชนิดนี้จะผลิตสารพิษที่เป็นอันตรายทำให้เกิดภาวะตับวายตามมาได้ และกระต่ายมักเสียชีวิตในเวลาต่อมา

การป้องกันการเกิดภาวะทางเดินอาหารบกพร่อง (ท้องอืด)จึงเป็นการรักษาที่ดีที่สุด ซึ่งสามารถ กระทำได้ดังนี้

เตรียมอาหารที่มีปริมาณเยื่อใยสูง เช่น หญ้าแห้ง หรือหญ้าสด โดยเฉลี่ยควรให้ปริมาณประมาณ 4 ถ้วย/กระต่ายน้ำหนักประมาณ 2 kg/วัน กรณีอาหารสำเร็จรูปต้องเลือกที่มีปริมาณเยื่อใย (crude fiber) มากกว่า 22% ขึ้นไปเตรียมน้ำดื่มสะอาดให้พอเพียงในแต่ละวัน เพื่อป้องกันภาวะร่างกายขาดน้ำและช่วยกระตุ้นให้ระบบทางเดินอาหารทำงานได้สมบูรณ์ขึ้นควรมีพื้นที่เพียงพอสำหรับให้กระต่ายได้ออกกำลังกายและเคลื่อนไหว

เพื่อให้เกิดความแข็งแรงของกล้ามเนื้อโครงร่าง อีกทั้งช่วยกระตุ้นให้ระบบทางเดินอาหารทำงานได้อย่างเป็นปกติควรพากระต่ายไปตรวจสุขภาพกับสัตวแพทย์เป็นประจำ เพื่อเช็คสุขภาพทั่วไปรวมทั้งสุขภาพภายในช่องปากและฟันด้วย เพราะความผิดปกติเพียงเล็กน้อยอาจกลายเป็นปัญหาที่รุนแรงในเวลาต่อมาได้

สิ่งสำคัญที่สุดคือ การเฝ้าสังเกตการกินอาหารและการขับถ่ายรวมทั้งลักษณะของอุจจาระของกระต่ายอยู่เสมอเป็นประจำทุกวัน ถ้าพบความผิดปกติต้องรีบพาไปพบสัตวแพทย์ทันที