โรคระบบทางเดินอาหารบกพร่อง ในกระต่าย

หลายท่านที่เลี้ยงกระต่ายอาจเคยพบปัญหาว่ากระต่ายอยู่ดีๆ ก็หยุดกินอาหารกะทันหัน จากนั้นการตายอย่างไม่ทราบสาเหตุในเวลาต่อมา อย่างไรก็ตามเมื่อตรวจสอบถึงลักษณะอาการอย่างละเอียดพบว่า นอกจากกระต่ายจะหยุดกินอาหารแล้ว มักพบว่าอุจจาระน้อยมากหรือบางตัวไม่อุจจาระเลย บางตัวมีลักษณะถ่ายค่อนข้างเหลวเป็นมูกสีเหลืองหรือขาวปนออกมา กระต่ายจะปวดท้องมีอาการเกร็งตัว ถ้าปวดมากจะกัดฟันจนเราสามารถสังเกตเห็นได้

อุจจาระของกระต่ายมีสองแบบ คือ แบบเม็ดกลมๆ แข็งๆ และแบบก้อนนิ่มลักษณะคล้ายพวงองุ่น (cecotropes) ซึ่งอุจจาระแบบพวงองุ่นนี้ถ้าลักษณะเหลวเกินไป มักเกิดจากความไม่สมดุลของจุลินทรีย์ (normal flora)ในลำไส้ใหญ่

ของกระต่าย ความไม่สมดุลของจุลินทรีย์ในลำไส้ เกิดได้จากหลายปัจจัย ได้แก่ การได้รับยาปฏิชีวนะบางกลุ่ม เช่น penicillin หรือ lincosamine ซึ่งเป็นอันตรายมากสำหรับกระต่าย การได้รับสารอาหารที่ไม่สมดุล เช่น คาร์โบไฮเดรตที่มากเกินไป หรือ อาหารเยื่อใย (fiber)ในปริมาณที่น้อยเกินไปเหล่านี้ ทำให้เกิดกระบวนการบีบตัวของลำไส้อย่างผิดปกติและทำให้เกิดภาวะทางเดินอาหาร บกพร่องตามมาได้

สาเหตุของโรคทางเดินอาหารบกพร่อง ได้แก่

- ความเครียด
- ภาวะร่างกายขาดน้ำ (dehydration)
- ความเจ็บปวดจากอาการป่วยทางร่างกาย
- ระบบทางเดินอาหารอุดตัน
- สารอาหารไม่เหมาะสม โดยเฉพาะได้รับอาหารประเภทเยื่อใยในปริมาณต่ำเกินไป

จากสาเหตุดังกล่าว ถ้าพบว่ากระต่ายหยุดกินอาหาร และไม่เห็นอุจจาระนานเกิน 12 ชั่วโมง ควรรีบพากระต่ายไปรับการตรวจรักษากับสัตวแพทย์ทันที เนื่องจากภาวะทางเดินอาหารบกพร่องมักเริ่มจากการบีบตัวที่เบาและช้าลง จนใน ที่สุดก็จะเข้าภาวะหยุดนิ่งไม่มีการบีบตัวของลำไส้เลย ทำให้อาหารที่ค้างอยู่ในระบบทางเดินอาหารไม่สามารถเคลื่อนที่ผ่านไปได้ ทำให้เกิดการอุดตันของระบบทางเดินอาหารตามมา

และในลำไส้ส่วนที่ว่างเปล่าจะเกิดการหมักของแก็สซึ่งเกิดจากปริมาณของ แบคทีเรียที่เพิ่มจำนวนมากขึ้น แบคทีเรียตัวนี้คือ Clostridium spp. ทำให้เกิดภาวะท้องอืดอย่างรุนแรงเป็นอันตรายในกระต่าย นอกจากนี้แบคทีเรียชนิดนี้จะผลิตสารพิษที่เป็นอันตรายทำให้เกิดภาวะตับวาย ตามมาได้ และกระต่ายมักเสียชีวิตในเวลาต่อมา

การป้องกันการเกิดภาวะทางเดินอาหารบกพร่อง (ท้องอืด) จึงเป็นการรักษาที่ดีที่สุด ซึ่งสามารถ กระทำได้ดังนี้

- เตรียมอาหารที่มีปริมาณเยื่อใยสูง เช่น หญ้าแห้ง หรือหญ้าสด โดยเฉลี่ยควรให้ปริมาณประมาณ 4 ถ้วย/กระต่ายน้ำหนักประมาณ 2 kg/วัน กรณีอาหารสำเร็จรูปต้องเลือกที่มีปริมาณเยื่อใย (crude fiber) มากกว่า 22% ขึ้นไป

- เตรียมน้ำดื่มสะอาดให้พอเพียงในแต่ละวัน เพื่อป้องกันภาวะร่างกายขาดน้ำและช่วยกระตุ้นให้ระบบทางเดินอาหารทำงานได้สมบูรณ์ขึ้น

- ควรมีพื้นที่เพียงพอสำหรับให้กระต่ายได้ออกกำลังกายและเคลื่อนไหว เพื่อให้เกิดความแข็งแรงของกล้ามเนื้อโครงร่าง อีกทั้งช่วยกระตุ้นให้ระบบทางเดินอาหารทำงานได้อย่างเป็นปกติ

- ควรพากระต่ายไปตรวจสุขภาพกับสัตวแพทย์เป็นประจำ เพื่อเช็คสุขภาพทั่วไปรวมทั้งสุขภาพภายในช่องปากและฟันด้วย เพราะความผิดปกติเพียงเล็กน้อยอาจกลายเป็นปัญหาที่รุนแรงในเวลาต่อมาได้

- สิ่งสำคัญที่สุดคือ การเฝ้าสังเกตการกินอาหารและการขับถ่ายรวมทั้งลักษณะของอุจจาระของกระต่าย อยู่เสมอเป็นประจำทุกวัน ถ้าพบความผิดปกติต้องรีบพาไปพบสัตวแพทย์ทันที

เรื่องโดย สพ.ญ. ลลนา เอกธรรมสุทธิ์

 

เรื่องชิคๆ อินเทรนด์กว่านี้ คลิก..